*Вярве́чка, вэрвэ́чка ’частка абутку’ (Бес.). Да вяро́вачка (гл.). Пад уплывам польскай мовы відазмяніўся суфікс, націск слова на перадапошнім складзе, а ў сувязі з гэтым адбылося скарачэнне групы ‑ров‑ > ‑рв‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Накара́скацца ’навязацца’ (кіраўск., Нар. сл.). Да караскацца ’карабкацца’ (гл.), аднак семантыка сведчыць аб сувязі з адна рукацца ’адвязацца, адчапіцца’, з якога, відаць, шляхам субстытуцыі суфіксаў і было ўтворана слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ні́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.
1. Тонка ссуканая пража.
Шаўковыя ніткі.
2. Нізка (пацерак, караляў і пад.).
3. перан. Аб чым-н. пабудаваным, што выцягнулася ў выглядзе простай лініі.
Н. нафтаправода.
Н. чыгункі.
4. перан. Тое, што злучае, служыць для сувязі.
◊
Да (апошняй) ніткі — усё, поўнасцю, да канца (абабраць, аграбіць, прапіць і пад.).
Прамокнуць да ніткі — зусім.
Шыта белымі ніткамі — няўмела, няўдала схавана што-н.
|| памянш.ласк. ні́тачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.
◊
Па нітачцы бегаць — быць паслухмяным, дысцыплінаваным.
|| прым. ні́тачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чым¹, злуч.
1. злуч. параўнальны. Ужыв. для сувязі параўнальных сказаў і членаў сказа са значэннем параўнання, супастаўлення, якія паясняюць у галоўным сказе прыслоўе ці прыметнік у форме вышэйшай ступені параўнання.
Лепш ехаць, чым ісці.
Я крыху дужэйшы, чым ты думаеш.
2. злуч. супастаўляльны. Падпарадкоўвае даданыя супастаўляльныя сказы і часткі сказа пры суадносным слове «тым» у галоўным сказе.
Чым хутчэй імчыцца аўтамабіль, тым далей павінны свяціць яго фары.
3. Уваходзіць у склад састаўнога непадзельнага злучніка «перш чым», пры дапамозе якога падпарадкоўваюцца даданыя часавыя сказы.
Перш чым есці, трэба мыць рукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Атайбава́цца ’абжыцца’ (Сцяшк.). Няясна. Магчыма, звязана з тайба ’тайна, сакрэт’ (Нас.), аднак семантычныя сувязі ў такім выпадку не празрыстыя. Параўн. укр. утамуватися, польск. otamować się ’спыніцца, супакоіцца’ ад тама плаціна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зы́чныя лінгв. ’клас гукаў’. Рус. зы́чный, укр. зи́чний ’гучны’. Магчыма, у сувязі з зык ’гук’, прынятым у некаторых крыніцах пачатку XX ст. Замацаваўся тэрмін, верагодна, у пачатку 1920‑х гадоў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
На́мачы займ. ’нам’: Дарога к намачы нялёхкая была (узд., Жд. 2). Афармленне займенніка прыслоўным суфіксам ‑чы, параўн. цяпе́рачы, сё́ннячы, надоечы, відаць, у сувязі з сінтаксічнай функцыяй акалічнасці месца (к на́мачы).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Талет, ст.-бел. талетъ ’гатунак шаўковай тканіны, затканай золатам’ (Ст.-бел. лексікон). Фіксуецца з 1592 г. і запазычана са ст.-польск. talet ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 110). Далейшыя сувязі няясныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бод
[фр. J. Baudot = прозвішча фр. вынаходцы (1845—1903)]
адзінка вымярэння хуткасці тэлеграфавання, роўная колькасці элементарных электрычных сігналаў, што перадаюцца па лініі сувязі за 1 секунду.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэлетайпсе́тэр
(ад тэлетайп + англ. setter = прыстасаванне для рэгуліроўкі)
прыстасаванне да наборнага радковаадліўнога радкаадліўнага аўтамата, якое забяспечвае перадачу набору ў выглядзе перфараванай стужкі па лініях тэлеграфнай сувязі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)