◊ es brennt ihm únter [auf] den ~n — у яго́зямля́ гары́ць пад нага́мі
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Валака́ ’зыбкае балоцістае месца’ (Яшк.), рус.волока ’заросшы лес у нізіне’ (КЭС). Хутчэй за ўсё да валога3 ’дрыгва’ (гл.), збліжанага з валока ’зямля; мера зямлі’. Параўн. у семантычным плане рус.волок ’гушчар’ і волока ’прыстасаванне для выцягвання бярвення з гушчару’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́пуск ’дзеянне па дзеяслову выпускаць’ (БРС); ’выган, агароджанае месца для жывёлы’ (Бяльк., ДАБМ, 785; Нікан., Ліс.), вы́пуск ’тс’ (Нікан.), віпуск ’абложная зямля’ (ДАБМ, 858). Рус.дыял.вы́пуск ’выган’, польск.wypusk ’агароджаны выган недалёка ад дома’. Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад выпускаць (гл. пускаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́цераб ’высека; выкарчаваная для пасеву зямля’ (БРС, Сцяшк., Яшк.), вы́церабы ’поле на месцы расчышчанага лесу’ (Інстр. I). Польск.wytrzeba ’тс’. Ад выцерабіць (гл. церабіць). У іншых слав. мовах беспрыставачныя ўтварэнні, напр., рус.те́реб, укр.теребі́вля, польск.trzebież і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Планы, ст.-бел.пяаный ’дзікі’ (Скарыла). Са ст.-чэш.plany, якое першапачаткова абазначае ’неўрадлівы’, ’пусты’ (Булыка, Лекс. запазыч., 206) < прасл.*pol‑пь < *pol*je ’роўная, неапрацаваная зямля, зарослая дзікімі раслінамі, бязлесная, у адрозненне ад апрацаванай’ (*niva) і ўзаранай (*rolʼja) (Махэк₂, 454).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тэрыто́рыя
(лац. territorium, ад terra = зямля)
1) зямельная прастора з пэўнымі межамі (напр. т. раёна, т. горада);
2) вобласць распаўсюджання якіх-н. з’яў (напр. моўная т.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
капа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.
1.у чым. Рыцца, капаючы.
К. ў градках.
К. ў пяску.
2.перан., у чым. Залішне старанна, дэталёва аналізаваць, абдумваць што-н., унікаць у што-н.
К. ў душы.
3.з чым і без дап. Марудзіць, павольна рабіць якую-н. справу.
К. з перакладваннем кніг.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паддавацца капанню.
Пасля дажджу зямля лягчэй капаецца.
|| зак.закапа́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 3 знач.).
|| наз.капа́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пу́льхны
1. пу́хлый, по́лный;
~ныя ву́сны — пу́хлые гу́бы;
2. мя́гкий, пы́шный;
~ныя ала́дкі — мя́гкие (пы́шные) ола́дьи;
3. мя́гкий, пуши́стый;
п. снег — мя́гкий (пуши́стый) снег;
~ная зямля́ — мя́гкая земля́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
арктаге́я
(н.-лац. arctogea, ад гр. arktos = поўнач + ge = зямля)
адзін з асноўных зоагеаграфічных абшараў, які ахоплівае Галарктычную, Індамалайскую і Эфіопскую зоагеаграфічныя вобласці, што характарызуюцца агульнасцю паходжання жывёльнага свету.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
біягеацэно́з
(ад бія- + гр. ge = зямля + цэноз)
сукупнасць раслінных, жывёльных і мікраскапічных арганізмаў разам з участкам зямной паверхні, які яны займаюць і з якім звязаны абменам рэчываў і энергіі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)