зару́бка 1, ‑і, ДМ ‑бцы, ж.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. зарубіць 1.
зару́бка 2, ‑і, ДМ ‑бцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. зарубіць 2.
2. Р мн. ‑бак. Метка, знак, зробленыя сякерай, нажом і пад.; засечка. З дапамогай гір і пачка солі зрабілі новую шпалу на бязмене. Свежыя зарубкі, зробленыя напільнікам, паказвалі кілаграмы. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сціск, ‑у, м.
1. Спец. Дзеянне паводле знач. дзеясл. сціскаць — сціснуць.
2. Стан паводле знач. дзеясл. сціскацца — сціснуцца.
3. Цесната, адсутнасць свабоднага месца. Мы дзяліліся задумамі і чыталі пачатыя творы напярэдадні пераезду Чорнага ў доўгачаканую і, як на страшэнны жыллёвы сціск першай пасляваеннай восені, добрую кватэру. Лужанін. // Штурханіна ў натоўпе, таўкатня. Людзі душыліся ў сціску, уцякаючы. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ По́нцы ’рамка ў калодачным вулеі’ (гродз., Сл. ПЗБ). З рус. по́ні}ьк попка ’перакідная сетка на птушак: сіло ў выглядзе сеткі, нацягнутай на абруч’, пояса ’рэшата’. Паводле Даля (3, 750), папцы ад панамцы, пять, брать. Паводле Фасмера (3, 326), звязана са ст.-слав. пьнѫ, пати ’нацягваць’, опонл ’завеса’, што больш імаверна. Рамка ў вулеі мае выгляд сеткі — відаць, перанос паводле падабенства.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЕАЛАГІ́ЧНЫЯ КА́РТЫ,
карты, якія адлюстроўваюць геал. будову мясцовасці. Складаюцца на тапаграфічнай аснове паводле матэрыялаў геалагічнай здымкі. Служаць падставай для ўсіх відаў геал. даследаванняў рэгіёнаў, прагнозу і пошукаў карысных выкапняў, інж.-геал. і інш. работ.
Паводле зместу і прызначэння падзяляюцца на ўласна геал. (агульнагеал.) карты (дачацвярцічных і чацвярцічных адкладаў, крышт. фундамента, глыбіннай геал. будовы, палеагеагр., шэльфавай зоны мораў, акіянскага дна), карты, якія раскрываюць асобныя геал. характарыстыкі тэрыторыі (тэктанічныя, палеатэктанічныя, навейшай тэктонікі, структурныя, літолага-фацыяльныя, геафіз. і геахім. анамалій і інш.), і карты, што адлюстроўваюць звесткі аб карысных выкапнях (карысных выкапняў, металагенічныя, рудных фармацый, рудных палёў, нафтагазаноснасці і інш.). На геалагічных картах пэўнымі колерамі і індэксамі з літар і лічбаў і інш. знакамі, якія складаюць легенду карты, пазначаюцца межы пашырэння (контуры) асадкавых горных парод, якія падзяляюцца паводле ўзросту ў адпаведнасці з агульнай (міжнар.) стратыграфічнай шкалой, вылучаюцца інтрузіўныя, эфузіўныя і метамарфічныя пароды, а таксама петраграфічны састаў горных парод, разрыўныя парушэнні і інш. дэталі. Да геалагічных картаў дадаюцца геалагічныя разрэзы і тлумачальная запіска з апісаннем геал. будовы тэрыторыі і гісторыі яе фарміравання. Паводле маштабу геалагічныя карты падзяляюць на аглядныя (драбней за 1:1 000 000) і рэгіянальныя сярэднемаштабныя (1:500 000, 1:200 000, 1:100 000), буйнамаштабныя (1:50 000, 1:25 000) і дэталёвыя (1:10 000 і буйнейшы).
Для тэр. Беларусі складзены геалагічныя карты маштабаў 1 : 1 000 000, 1 : 500 000, 1 : 200 000 і 1 : 100 000.
т. 5, с. 118
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
падме́шка, ‑і, ДМ ‑шцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падмяшаць.
2. Тое, што падмешана да чаго‑н.; падмеска (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паласка́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. паласкаць (у 1, 2 знач.).
2. Лекавая вадкасць (настой, раствор і пад.), якой палошчуць рот, горла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павелічэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. павялічыць, павялічыцца.
2. Вынік такога дзеяння; велічыня, колькасць, на якія што‑н. павялічана. Павелічэнне зарплаты.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падгрунто́ўка, ‑і, ДМ ‑тоўцы, ж.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. падгрунтаваць.
2. Тое, што і грунт (у 5 знач.); грунтоўна. Алейная падгрунтоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
налічэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. налічыць (у 3, 4 знач.).
2. Налічаная сума. Налічэнне за водпуск.
3. Тое, што і налік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нама́зка, ‑і, ДМ ‑зцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. намазаць (у 1, 5 знач.).
2. Спец. Тое, што намазана на чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)