Закласці ў рот каню цуглі; закілзаць. — Зацугляй каня, а то, глядзі, разнясе! — крыкнуў наўздагон селяніну другі фурманшчык.Колас./уперан.ужыв.Усе дзівіліся, як Юлька зацугляла Анкуду, шалёную дурноту з галавы выбіла.Карамазаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вандзэ́лак2 ’званочак у каня на шыі’ (КЭС). Магчыма, да польск.wędzidło ’цуглі, мундштук’ са зменай значэння пры запазычанні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Gebíss
n -es, -e
1) скі́віца; зу́бы
künstliches ~ — устаўны́я зу́бы
2) цу́глі, мушту́к
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
перажо́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
1.Незак.да перажаваць.
2.перан.Разм. Нудна і назойліва гаварыць або пісаць пра адно і тое ж; звяртацца ў думках да аднаго і таго ж.Перажоўваць навіну. □ Чаравака пакашліваў, круціўся на крэсле, перажоўваў становішча, як конь цуглі.Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассупо́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што.
Развязаць, распусціць супоню, якая сцягвае хамут на шыі ў каня. А Коля, хоць і быў маленькі, як вузел, спрытна рассупоніў каня і выняў з рота цуглі.Колас.Захаравіч рашуча падбег да каня. У момант рассупоніў хамут, адхінуў дугу.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Муншту́к ’цуглі’, ст.-бел.мунштукъ, монштукъ, мунтштукъ ’тс’ (XVI ст.) запазычаны са ст.-польск.munsztuk, monsztuk, якім у суч: ням. мове адпавядае Mundstück ’тс’, ’мунштук’ (Булыка, Лекс. запазыч., 120; Жураўскі, Бел. мова, 62).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Múndstück
n -(e)s, -e
1) мушту́к; цу́глі
2) муз. мушту́к
3) тэх. сапло́, наса́дка
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
take the bit in one’s teeth
а) ісьці́ напрало́м, дзе́йнічаць без агля́дкі, ні з чым ня лі́чачыся
б) (пра каня́) закусі́ць цу́глі, занату́рыцца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
закусі́ць1, ‑кушу, ‑кусіш, ‑кусіць; зак., што.
1. Заціснуць зубамі. Хлапчук закусіў ніжнюю губу і зірнуў спадылба на бацьку.Пальчэўскі.Зося зрабіла крок наперад, потым закусіла рог хусткі і пачала яшчэ пільней углядацца.Лупсякоў.
2.Разм. Адкусіўшы частку чаго‑н., пакінуць рэшту недаедзенай; надкусіць. Закусіць яблык.
•••
Закусіць цуглі — а) перастаць падпарадкоўвацца (пра каня). Калі пачалі рвацца першыя снарады, Міхасёў конь, спалоханы выбухамі, закусіў цуглі і панёсся, як шалёны, у лес.Машара; б) перан. Ісці напралом, дзейнічаць без аглядкі, ні з чым не лічачыся.
закусі́ць2, ‑кушу, ‑кусіш, ‑кусіць; зак.
1.што, чым і без дап. Заесці што‑н. выпітае або з’едзенае. Закусіць горкае салодкім. □ [Кірыла і Тарас] выпілі па чарцы і закусілі цыбуляй.Гурскі.
2.Разм. Крыху паесці, перакусіць (у 2 знач.).
•••
Рукавом закусіць — выпіўшы, нічога не з’есці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарцава́ць, ‑цую, ‑цуеш, ‑цуе; незак.
1. Па-маладзецку ездзіць верхам, красуючыся спрытнай пасадкай. Па вуліцах усюды гарцавалі — красаваліся на конях хвацкія камбрыгі і начштабы са сваімі «світамі», разведчыкі, сувязныя.Мележ.// Гулліва бегчы або тупаць, падскокваць на месцы (пра каня). Гарцавалі пародзістыя.. коні, фыркалі, грызлі цуглі, камякамі падала пена.Гурскі.
2.Разм. Бегаць, скакаць. Цыбаты падлетак, падскокваючы і выбрыкваючы, гарцаваў па тратуары.Самуйлёнак.
[Польск. harcovac з венг.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)