cugle

cugl|e

мн. цуглі;

popuszczać komu ~i — папусціць лейцы каму

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

*Лянцы́дры, лынцы́дра ’цуглі’ (малар., Нар. словатв.). З вінцыдло ’тс’ (такая форма бытуе ў драг. гаворках), якое, відаць, з польск. ⁺więzidło (< прасл. vęzidlo).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зацугля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго.

Закласці ў рот каню цуглі; закілзаць. — Зацугляй каня, а то, глядзі, разнясе! — крыкнуў наўздагон селяніну другі фурманшчык. Колас. / у перан. ужыв. Усе дзівіліся, як Юлька зацугляла Анкуду, шалёную дурноту з галавы выбіла. Карамазаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вандзэ́лак 1. Гл. ванзэлак.

Вандзэ́лак 2 ’званочак у каня на шыі’ (КЭС). Магчыма, да польск. wędzidło ’цуглі, мундштук’ са зменай значэння пры запазычанні.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Gebíss

n -es, -e

1) скі́віца; зу́бы

künstliches ~ — устаўны́я зу́бы

2) цу́глі, мушту́к

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

перажо́ўваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

1. Незак. да перажаваць.

2. перан. Разм. Нудна і назойліва гаварыць або пісаць пра адно і тое ж; звяртацца ў думках да аднаго і таго ж. Перажоўваць навіну. □ Чаравака пакашліваў, круціўся на крэсле, перажоўваў становішча, як конь цуглі. Пестрак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рассупо́ніць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., каго-што.

Развязаць, распусціць супоню, якая сцягвае хамут на шыі ў каня. А Коля, хоць і быў маленькі, як вузел, спрытна рассупоніў каня і выняў з рота цуглі. Колас. Захаравіч рашуча падбег да каня. У момант рассупоніў хамут, адхінуў дугу. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Муншту́к ’цуглі’, ст.-бел. мунштукъ, монштукъ, мунтштукъ ’тс’ (XVI ст.) запазычаны са ст.-польск. munsztuk, monsztuk, якім у суч: ням. мове адпавядае Mundstück ’тс’, ’мунштук’ (Булыка, Лекс. запазыч., 120; Жураўскі, Бел. мова, 62).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Múndstück

n -(e)s, -e

1) мушту́к; цу́глі

2) муз. мушту́к

3) тэх. сапло́, наса́дка

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

take the bit in one’s teeth

а) ісьці́ напрало́м, дзе́йнічаць без агля́дкі, ні з чым ня лі́чачыся

б) (пра каня́) закусі́ць цу́глі, занату́рыцца

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)