1. Зрабіць цёмным або закрыць чым-н. цёмным, не прапускаючым святло.
Хмары зацямнілі сонца.
З. фон карціны.
2. Замаскіраваць.
З. горад.
3.перан. Зрабіць менш ясным.
З. свядомасць.
|| незак.зацямня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
З. сутнасць справы (перан.).
|| наз.зацямне́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
эмпірыямані́зм, ‑у, м.
Суб’ектыўна-ідэалістычны напрамак у рускай філасофіі пачатку 20 ст., які атаясамлівае грамадскае быццё і грамадскую свядомасць як элементы адзінага (маністычнага) вопыту.
[Ад грэч. empeiría — вопыт і mónos — адзіны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затума́ніццасов., прям., перен. затума́ниться;
даль ~нілася — даль затума́нилась;
во́чы ~ніліся — глаза́ затума́нились;
свядо́масць ~нілася — созна́ние затума́нилось
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
праясне́лы
1. проя́сневший;
~лае не́ба — проя́сневшее не́бо;
2. проясне́вший;
п. твар — проясне́вшее лицо́;
~лая свядо́масць — проясне́вшее созна́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
poczytalny :
być ~m — быць пры поўнай памяці, мець усведамленне (свядомасць)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
затума́нены, ‑эя, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад затуманіць.
2.узнач.прым. Зацягнуты смугой; туманны. Сінь.. [неба] была не яскравая, а затуманеная, малочная.Мележ.// Мутны, з павалокай слёз (пра вочы). [Пятра] з удзячнасцю паглядзеў на Сашу затуманенымі вачамі, не маючы сіл вымавіць слова, прыпаў вуснамі да яе рукі.Шамякін.//перан. Цьмяны, замарочаны (пра свядомасць). Крык Маслянкі пранікаў у затуманеную свядомасць Максіма, але не выклікаў страху.Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́нія, ‑і, ж.
1. Псіхічны стан, пры якім свядомасць і пачуцці сканцэнтроўваюцца на якой‑н. адной ідэі. Манія праследавання.
2.перан. Незвычайная цяга, слабасць да чаго‑н.
[Ад грэч. mania — шаленства, захапленне, цяга.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
uświadomienie
н.
1.kogoo czym тлумачэнне каму чаго;
2.свядомасць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Паўмі́ць ’падумаць, уцяміць, зразумець’ (Юрч.; бялын., Янк. Мат.). Да па‑ (< прасл.po‑) і ⁺уміць < ⁺ум ’розум’ < прасл.итъy роднаснага з літ.aumuö ’розум’, усх.-літ.aumenis ’памяць’, отепа, отупе, omenis ’свядомасць, пачуццё’ < і.-е.*ай‑ (гэты корань і ў прасл.aviti sę > (зʼ)явіцца, ихо > вуха) (Фасмер, 4, 161; Скок, 3, 544).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
verdúnkeln
vt
1) зацямня́ць
2) азмро́чваць (свядомасць)
3) прымянша́ць (заслугі і г.д.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)