1.Размаўляць некаторы час. Таварыш Васіль нават паразмаўляў крыху з сялянамі, якія ехалі працаваць на лесапільню.Пестрак.Падыходзь, паразмаўляем трохі, Спадабаўся мне ты, юны Джон.Панчанка.
2. Перагаварыць з кім‑н. — Паразмаўляў я з ім [Нарніцкім] сам-насам адзін раз, другі.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бала́чка ’размовы, пустаслоўе’. Укр.бала́чка, балачки́ (мн.) ’тс’. У рус. мове ў гэтым значэнні няма. Бел.-укр. утварэнне (суфіксам ‑ка) ад дзеяслова бала́каць ’размаўляць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мі́гі, на мігі, на мігах ’размаўляць пры дапамозе жэстаў, знакаў’ (ТСБМ), польск. (rozmawiać) na migi ’тс’. Да міг (гл.), ’мірганне’ > ’кароткі ў часе, хуткі рух’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ры́мдзіць ’размаўляць аб дробязях’ (Сцяшк. Сл.). Магчыма, да ры́мзаць (гл.) або да рэ́йдзіць (гл.). З іншага боку параўн. літ.rim̃timi ’рабіць сур’ёзным’, rim̃téti ’рабіцца сур’ёзным’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гада́нне (= гаданіна, гл.) ’людскія размовы, балбатня, пагалоска’ (Нас.). Сюды ж, відаць, адносіцца і гада́нне ’пагалоска, чутка’ (Касп.). Запазычанне з польск.gadanie ’тс’ (ад gadać ’гаварыць, размаўляць, балбатаць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гада́ць ’гаварыць, расказваць’ (Нас.), га́даць ’пляткарыць’ (КЭС). Рус.дыял. (смал.) гада́ть ’гаварыць’, укр.дыял. (лем.) гада́ти ’гаварыць, размаўляць’ (гл. Рудніцкі, 522, 781). Запазычанне з польск.gadać ’тс’ (а гэта да прасл.*gadati, гл. Слаўскі, 247–248). Толькі ў польск. мове, калі не лічыць славен.дыял.gadati ’балбатаць, плявузгае’, слав.*gadati атрымала значэнне ’размаўляць, гаварыць’ (з XV ст.). Можна ставіць пытанне: ці бел.гада́ны ’гавораны, казаны’ (Нас.), якое Насовіч (там жа) выводзіць ад гада́ць, не адлюстроўвае непасрэдна польск.gadany (ад gadać)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
баўтану́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр.
Разм.
1. Скалануць якую‑н. пасудзіну з вадкасцю. Баўтануць біклажкай.
2. Матнуць галавою, нагою і пад. Хомка троху прыпамінаў, але [невыразна] баўтануў галавою, бо не меў ахвоты размаўляць.Гарэцкі.
3. Рэзка, адрывіста пляснуць чым‑н. па вадзе. Вось ён [сом] блізка баўтануў хвастом і перавярнуўся.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мат1, ‑а, М маце, м.
1. Становішча ў шахматнай гульні, калі кароль, знаходзячыся пад ударам фігуры праціўніка, не можа абараніцца, што азначае пройгрыш партыі.
2.перан. Безнадзейнае становішча.
[Перс. māt — памёр.]
мат2, ‑а, М маце, м.
Брыдкая лаянка. [Карніцкі:] — Бывай здароў і раз назаўсёды запомні: размаўляць са мною пры дапамозе мата не дазволю.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
па-белару́скупрысл. belarússisch, auf [zu] Belarússisch;