«БАЛО́ТНАЯ ЛІХАМА́НКА»
(«Sumpffieber»),
кодавая назва карнай аперацыі ням.-фаш. захопнікаў супраць партызанаў і мясц. насельніцтва ў Вял. Айч. вайну на тэр. Віцебскай, Брэсцкай і Мінскай абл. Праводзілася 25.8—20.9.1942 па загадзе рэйхсфюрэра СС Гімлера сіламі нач. СС і паліцыі «Остланд», нач. паліцыі парадку, паліцыі бяспекі і СД, 1-й матарызаванай брыгадай СС, 23-м паліцэйскім палком, 8 асобнымі ахоўнымі батальёнамі і інш. Складалася з 7 паслядоўных аперацый: «Балотная ліхаманка — Поўнач Троенфельд І» у Лепельскім і Бягомльскім р-нах, «Балотная ліхаманка — Поўнач Бінц» у Плешчаніцкім і Вілейскім р-нах, «Балотная ліхаманка — Поўнач Баркхольт» на ПнЗ ад Лагойска, «Балотная ліхаманка — Поўнач Троенфельд II» у Лагойскім і Смалявіцкім р-нах, «Балотная ліхаманка — Поўнач Троенфельд III» у Уздзенскім раёне, «Балотная ліхаманка — Захад» у Стаўбцоўскім раёне, «Балотная ліхаманка — Паўднёвы Захад» у Баранавіцкім, Ганцавіцкім і Івацэвіцкім р-нах. У ходзе аперацыі гітлераўцы загубілі больш за 10 тыс. чал., больш за 1200 вывезлі на катаржныя работы ў Германію.
т. 2, с. 259
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
норд
(гал. noord)
1) поўнач, паўночны напрамак;
2) паўночны вецер.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Паўно́чнік ’кветка паўночнік палявы, Knautia arvensis (l.) Coult’ (гродз., Кіс.). Да по́ўнач (гл.). Аднак матывацыя застаецца няяснай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
склаве́ны, ‑аў.
Гіст. Старажытныя заходнеславянскія плямёны, якія паходзілі ад венедаў і насялялі тэрыторыю па поўнач ад сярэдняга і ніжняга Дуная.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
норд
(гал. noord)
1) поўнач, паўночны напрамак;
2) паўночны вецер.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ад’е́хаць, -е́ду, -е́дзеш, -е́дзе; -е́дзь; зак.
1. Паехаўшы, аддаліцца на нейкую адлегласць.
А. ад сяла кіламетраў пяць.
2. Паехаць куды-н., пакінуць дом (горад, вёску і пад.).
А. на поўнач.
3. Зрушыцца з месца, адсунуцца, перастаць шчыльна прылягаць (разм.).
Засаўка ад’ехала.
|| незак. ад’язджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тро́пік, -а, мн. -і, -аў, м.
1. Уяўны круг, які праходзіць паралельна зямному экватару на адлегласці 23°26’ на поўнач або на поўдзень ад яго.
Т.
Казярога.
Т.
Рака.
2. Гарачы пояс зямнога шара, размешчаны паміж экватарам і гэтым кругам.
|| прым. трапі́чны, -ая, -ае.
Трапічная спёка.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адыхо́дны, ‑ая, ‑ае.
Які звязаны з адыходам (у 1 знач.). Пачаўся славуты адыходны рэйд атрада далёка на поўнач. Брыль.
•••
Адыходны промысел гл. промысел.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
амшэ́лы, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і абымшэлы. Амшэлая страха. □ Андрэй прыпыняўся і.. аглядаў ствалы дрэў, каб па амшэлых баках пазнаць, дзе поўнач. Пестрак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Прасе́ўрыць ’праветрываць на скразняку’ (Касп.). Да сівер, север, параўн. пасварыць ’патрэскацца ад холаду’ (Сл. ПЗБ) (гл.). Магчыма, пад уплывам літ. šiaure ’поўнач’, šiaurus ’халодны, паўночны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)