Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
necessity[nəˈsesəti]n.
1. неабхо́днасць, патрэ́ба;
of necessity па неабхо́днасці;
in case of necessity у вы́падку неабхо́днасці, пры неабхо́днасці;
the necessity of doing smth./to do smth. неабхо́днасць/патрэ́ба рабі́ць што-н.;
There is no necessity to do it. Няма ніякай неабходнасці гэта рабіць.
2. неабхо́дная рэч;
the bare/basic necessities of life прадме́ты/рэ́чы пе́ршай неабхо́днасці (адзенне, ежа і да т.п.)
3. неміну́часць, непазбе́жнасць, няўхі́льнасць
4. па трэ́ба; няста́ча, бе́днасць, гале́ча;
dire necessity пі́льная патрэ́ба
♦
necessity is the mother of invention ≅ бяда́ ды му́ка – та́я ж наву́ка; бяда́ хоць му́чыць, ды жыць ву́чыць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
◎ Ну́жа ’недахоп харчоў; патрэба’ (Нас.), ’галеча’ (Яруш.), ’сум’ (пін., Сл. ПЗБ), ’мухі (наогул насякомыя)’ (Ян.; Мат. Гом.), ’шасціножкі (камары, мошкі, сляпні, авалы, зыкі, мухі)’: Улетку нужа тавар эаедае (Некр.), сюды ж таксама нюжа ’галеча; рой мошак’ (Сержп., Грам.), укр.ну́жа ’вошы; мухі’, рус.ну́жа ’галеча, беднасць; неабходнасць; прымус; сверб’, польск.nędza ’галеча, бяда’, чэш.nouze ’тс’, славац.nudzą ’тс’, в.- і. н.-луж.nuza ’тс’, славен.nüja ’неабходнасць, патрэба’, серб.-харв.нржда ’тс’, макед.нужда ’тс’, балг.нужда ’тс’, ст.-слав.ноуѫда ’тс’. Прасл.*nudja ’патрэба, неабходнасць’ ад *nuditi, гл. нудзіць (Махэк₂, 402; Бязлай, 2, 230); паводле Фасмера (3, 88), роднаснае нуда, нудить. Зубаты (I, I, 312) выводзіць значэнне слова з ’мучыць, турбаваць, прыгнятаць’ і далей ’прымушаць’, чым і тлумачыцца увесь спектр значэнняў, блізкіх значэнню слова бяда. Змякчэнне н мае, відаць, экспрэсіўны характар. Сюды ж таксама ну́жнай мужык ’бедны мужык’ (Анім.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нямі́ласць, ‑і, ж.
Непрыязнасць, непрыхільныя адносіны да каго‑н. Амерыканскія капіталісты пра негра ўспамінаюць толькі ў тым выпадку, калі ў іх з’яўляецца патрэба ў рабочай сіле, якую можна выкарыстаць за бясцэнак.. Узнагародай жа за ўсё гэта з’яўляецца няміласць.Філімонаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бязво́лле, ‑я, н.
Адсутнасць сілы волі, слабахарактарнасць. Але адных дакораў было мала: адчувалася патрэба паспавядацца перад кім-небудзь, прызнацца ў сваім бязволлі і блазенстве.Колас.[Шэмет:] — Судзяць не Дубалеку, а непаваротлівасць, абыякавасць, разявацтва, бязволле, марудлівасць, невуцтва — вось што судзяць.Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
запатрабава́нне, ‑я, н.
1.Кніжн.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. запатрабаваць.
2.Кніжн. Афіцыяльны зварот з патрабаваннем, просьбай даць якія‑н. звесткі, тлумачэнні.
Да запатрабавання — пра карэспандэнцыю, якая выдаецца на пошце па патрабаванню адрасата.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пі́льны
(польск. pilny)
1) праніклівы, зоркі (напр. п. погляд);
2) уважлівы, неаслабны (напр. п-ая праверка);
3) тэрміновы, неадкладны (напр. п-ая патрэба).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
кра́йні, -яя, -яе.
1. Які знаходзіцца на краі чаго-н., найбольш аддалены.
Крайняя хата ў вёсцы.
Крайняя Поўнач.
2. Вельмі моцны, надзвычайны, выключны.
Крайняя патрэба.
Крайнія меры.
3. Найбольш непрымірымы, радыкальны (пра погляды, кірункі, палітычныя групоўкі і пад.).
К. лібералізм.
Крайнія погляды.
4. Які нельга адкладваць на потым, апошні (пераважна пра час).
К. тэрмін.
◊
У крайнім выпадку — калі не будзе іншага выйсця.
Па крайняй меры — ва ўсякім выпадку, не менш чым.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пабуджа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго, дачаго і зінф.
Выклікаць жаданне рабіць што‑н.; прымушаць да чаго‑н. Пабуджаць добра вучыцца. Пабуджаць да высакародных учынкаў. □ Вострая патрэба дня, аператыўнасць малых жанраў пабуджалі пісьменнікаў у пачатку вайны аддаваць перавагу малым формам.Дзюбайла.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)