Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
compulsory[kəmˈpʌlsəri]adj.
1. абавязко́вы;
compulsory education абавязко́вае навуча́нне;
compulsory military service во́інская паві́ннасць
2. прымусо́вы;
compulsory measures прымусо́выя ме́ры
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
белабіле́тнік, ‑а. м.
Разм. Той, хто мае белы білет; вызвалены ад вайсковай службы. Бацька быў белабілетнік, не прыгодны да воінскай павіннасць па стану здароўя, таму яго вызвалілі ад салдацкай службы.Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́та ’адна з частак агульнай платы, доўгу і пад.’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’тэрмін нейкай аплаты’ (Варл.), ’чарговая павіннасць, павіннасць па чарзе’ (ТС), ’чарга’ (Сл. ПЗБ), ’чарга пасці жывёлу’ (Сцяшк. Сл., З нар. сл.). Параўн. польск.rata ’тс’ < ням.Rate ’частка, доля, частковы плацеж’ < лац.ratus ’аблічаны, вызначаны’, rata pars ’вызначаная частка’. Адзначаецца з XVI ст., запазычана з лацінскай праз польскую (Булыка, Лекс. запазыч., 84).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гужавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да гужа. Гужавая пятля.
2. Які выконваецца жывой цяглавай сілай на калёсах або санях. Гужавыя перавозкі. Гужавая павіннасць.// Які складаецца з калёс, саней і жывой цяглавай сілы. Гужавы транспарт.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Няўра́тны (неўратны) ’несумленны, бессаромны’ (ТС). Няясна, магчыма, да рата ’умоўная сума, плата; чарговая павіннасць’ (гл.); можа быць супастаўлена з розворатны ’бязладны’ (ТС), што, відаць, ад ц.-слав.розвратити ’разбэсціць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шарва́ркі, ‑рак; адз. шарварка, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.
Грамадская працоўная павіннасць пераважна па будаўніцтву і рамонту дарог, мастоў, грэбляў, панскіх будоўляў у Вялікім княстве Літоўскім, Рэчы Паспалітай у 15–18 стст., а таксама ў Заходняй Беларусі ў 1921–39 гг. Вёска не хадзіла адбываць шарваркі, не плаціла падаткаў.Пестрак.Вызначалі [панскія начальнікі] фурманкі і людскую сілу на шарварку для рамонту мастоў і дарог, што праходзілі па панскай зямлі, зноў збіралі сход.Машара.На сялян сыпаліся шматлікія штрафы і прымусовыя павіннасць па рамонту дарог і мастоў (шарваркі), якія ператварылася ў сапраўдную дарожную паншчыну.Палуян.
[Польск. szarwark ад ням. Scharwerk.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
во́інскі militärisch; Militär ; Wehr ;
во́інская дысцыплі́на militärische Disziplín;
во́інская паві́ннасць, во́інскі абавя́зак Militär(dienst)pflicht f -; Wéhrpflicht f
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
ВА́РТА НАЧНА́Я, старожа,
павіннасць сялян на Беларусі ў 16—19 ст. Заключалася ў адбыванні начных дзяжурстваў на панскім фальварку. На варту начную сяляне выходзілі па чарзе, часам яна магла замяняцца грашовым эквівалентам.