бык¹, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Самец буйной рагатай жывёлы, дзікай і свойскай.

Бой быкоў.

Племянны б.

2. звычайна мн. Падсямейства буйных жвачных млекакормячых (тур, бізон, зубр і пад.).

◊

Браць быка за рогі (разм.) — пачынаць дзейнічаць энергічна, з галоўнага.

|| памянш. бычо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м. Быць бычку на вяровачцы (прыказка).

|| прым. бычы́ны, -ая, -ае і быча́чы, -ая, -ае.

Нораў бычачы, а розум цялячы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пакрыча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.

1. Крычаць некаторы час. Халуста пакрычаў яшчэ трохі і пасунуўся дадому. Чарнышэвіч.

2. Пасварыцца, насварыцца на каго‑н. «На мяне.. [сакратар] дужа не пакрычыць. Нораў свой дома хай паказвае», — падумаў Язэп. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

rúschlig, rúschelig

a

1) неаха́йны (у рабоце)

2) легкаду́мны (пра нораў)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

немудра́шчы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Тое, што і немудрагелісты. Лёгка мы пагрузілі ўсю немудрашчую гаспадарку — ложак, стол, шафу, усякую драбязу. Скрыган. Увесь полк палюбіў Мішку за яго вясёлы нораў, за вялікі спрыт і ўсякае ўмельства ў немудрашчых справах мядзведжых. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

драпе́жніцкі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да драпежніка (у 1 знач.), уласцівы яму. Драпежніцкія воўчыя звычкі. Звярыны драпежніцкі нораў.

2. Накіраваны на захоп, аграбленне каго‑, чаго‑н. Драпежніцкая палітыка імперыялістаў.

3. Заснаваны на асабістай выгадзе; шкодніцкі, негаспадарлівы. Драпежніцкая высечка лесу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перапе́рці, ‑пру, ‑прэш, ‑прэ; ‑пром, ‑праца; пр. перапёр, ‑перла; заг. перапры; зак.

Разм.

1. што. Перанесці, перацягнуць што‑н. з цяжкасцю на другое месца.

2. каго. Узяць верх, перамагчы ў спрэчках; пераканаць. Маці ведала нораў свае малодшае дачушкі: гэту не перапрэш! Васілевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зама́шка, ‑і, ДМ ‑шцы, ж.

Разм.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. замахваць — замахнуць, замахвацца — замахнуцца.

2. часцей мн. (зама́шкі, ‑шак). Манера дзейнічаць; нораў, прывычка. Дыктатарскія замашкі. Кулацкая замашка. □ Паэт [Максім Танк] паказаў рыбацкую масу пераможцам у барацьбе супраць фашысцкіх замашак панскай дзяржавы. У. Калеснік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

obyczaj, ~u

м. звычай, нораў;

zwyczaje i ~e — норавы і звычаі;

co kraj to obyczaj — што край, то і звычай, што горад, то і нораў;

kobieta lekkich ~ów — жанчына лёгкіх паводзін; распусніца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

нараві́цца, ‑раўлюся, ‑ровішся, ‑ровіцца; незак.

1. Упарціцца, паказваць свой нораў. Конь спачатку не хацеў насіць чалавека на сваёй спіне, іржаў, брыкаўся, наравіўся. Бядуля.

2. Прыладжвацца, прыстасоўвацца. Па чорнай верхаводцы .. [байцы] прайшлі ціха, а потым боты ў кожнага хлюпалі, і трэба было вельмі наравіцца, каб не рабіць шуму. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Но́раст ’нераст’ (Касп.; полац., З нар. сл.; мядз., Сл. ЦРБ; брасл., Сл. ПЗБ), ’ікра (рыб, жаб)’ (брасл., Сл. ПЗБ), рус. норост, норос, порость ’нераст; ікра рыб ці жаб’. Звязваюць з рус. норохтиться ’збірацца што-небудзь зрабіць, хацець, мець намер; храбрыцца, збіраючыся на якую-небудзь справу; спяшацца’, якое дакладна адпавядае літ. narstytis праставаць’, сюды ж польск. narościć ’апладняць (пра курэй)’, серб.-харв. naraščat se ’спарвацца (пра курэй)’, што дае падставы для рэканструкцыі прасл. *norstь (гл. нораў), якое можна супаставіць з літ. norėti ’хацець, прагнуць’ і з прасл. *погиъ (гл. нораў). Звязана чаргаваннем з *nerstь, гл. нераст (Фасмер, 3, 84). Параўн. таксама: Атрэмбскі, WSl, 10, 273–274; Варбат, ОЛА, 1975, 134–136; Шаўр, Slavia, 49, 208–214; SP, 25, 33–37.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)