пазала́зіць, 1 і 2 ас. адз. не ўжыв., -ла́зіць; -ла́зім, -ла́зіце, -ла́зяць; зак.
1. Залезці, забрацца на што-н. — пра ўсіх, многіх.
Хлопчыкі пазалазілі на дрэвы.
2. Забрацца, пранікнуць куды-н. употай — пра ўсіх, многіх.
П. у чужыя агароды.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абла́зіць 1, ‑лажу, ‑лазіш, ‑лазіць; зак., што.
Разм. Абхадзіць, абгледзець, пабыць усюды, шукаючы каго‑н., што‑н. Мы пройдзем лес, Аблазім горы, Мы вывучым свой родны край. Астрэйка. Хлопцы аблазілі тры паверхі, пакуль знайшлі незанятую аўдыторыю, завалілі дзверы сталамі і ўзяліся за задачу. Кудравец.
абла́зіць 2, ‑лажу, ‑лазіш, ‑лазіць.
Незак. да аблезці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лунаці́зм, ‑у, м.
Хваравіта-нервовы стан, пры якім чалавек у глыбокім сне можа хадзіць, лазіць і падсвядома выконваць іншыя дзеянні; самнамбулізм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ла́заць ’лазіць, узбірацца ці апускацца ўніз’, ’хадзіць па чым-небудзь’, ’сноўдацца’ (шальч., воран., іўеў., Сл. паўн.-зах.), рус. арханг. лазать ’лезці’, сіб. ’упадаць, заляцацца’, размоўнае лазать ’лазіць’, укр. бук. лазаты ’лазіць’, ’абрыдаць частым наведваннем’, харв. суч. lazati — шматразовы дзеяслоў, утвораны ад !!!агъ > лаз (гл.) пры дапамозе суф. ‑аіі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́паўзень, ‑зня, м.
Маленькая птушачка атрада вераб’іных, якая вельмі спрытна лазіць па дрэвах уверх і ўніз галавой. Па ствалу суседняга дрэва прабег зверху ўніз попаўзень. Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падда́шак, ‑шка, м.
Разм. Памяшканне, якое знаходзіцца пад самым дахам, паміж столлю і дахам; гара. Чубар прыхінуўся плячом да драбінаў, што былі прыстаўлены да сцяны, каб лазіць на паддашак. Чыгрынаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АМАНІМА́ЦЫЯ,
стылістычная фігура ў паэтыцы, спалучэнне слоў з аднолькавым коранем, але неаднолькавых паводле граматычнай катэгорыі. Прыклад выкарыстання аманімацыі, падпарадкаванай маст. задуме, у вершы Я.Купалы «У купальскую ноч»: «Цемра з нетрай скача скокі...», «Так шукае, лазіць лазам...», «Кветкі пільна я пільную» // На замкоў замкнёна сорак...».
т. 1, с. 305
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Нала́с ’захворванне скуры’ (Касп.). Хутчэй за ўсё ад налазіць дапаўзаць’, гл. ла́зіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
узле́зці, -зу, -зеш, -зе; узле́з, -зла; узле́зь; зак.
1. на што. Узабрацца куды-н. высока, на паверхню чаго-н.
У. на слуп.
2. на каго-што. Пра адзенне, абутак: надзецца, налезці (разм.).
Бот ледзь улез на нагу.
3. на каго-што. Прыціснуць нагой каго-, што-н., наступіць (разм.).
|| незак. узла́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Лабзе́нь ’хлопец з вялікім ілбом’ (Нас.). Сюды ж формы з перастаноўкай: лазбень ’тс’ (Жд. 2, Нас., Бяльк.), ’поўны, здаровы чалавек’ (Бяльк.). Метатэза адбылася, відаць, паводле асацыяцыі з дзеясловам лазіць і наз. лоб (’лазіць усюды’ > ’свавольнічаць’ ’выдумляць’ > ’быць разумнікам’). Параўн. таксама смал. лабзень, лазбень ’лоб’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)