◎ Куля́вая сало́ма ’буйная пепацёртая салома, прыгатаваная для крыцця страхі (КЭС, лаг., Сл. паўн.-зах.). Да куль (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кулёк ’пінжак’ (Нар. словатв., Мат. Маг., Мядзв.). Семантыка звязана з семантычным пераносам ’мяшок’ > ’вопратка’. Гл. куль 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гру́канне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. грукаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Траскатня кулямётаў, груканне гармат і свісты куль абуджалі ўсіх ад сну. Чарот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раскрышы́ць, ‑крышу, ‑крышыш, ‑крышыць; зак., што.

Ператварыць у крошкі, расцерці на крошкі; раздрабіць на дробныя часткі. Раскрышыць лусту хлеба. □ Некалькі куль раскрышыла цагліны побач. Быкаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ку́льман ’світка’ (Мат. Гом.). Да кулёк (гл.) і куль 2 (гл.). Параўн. сінанімічнае латуха (гл.). «Калісь ткалі кульманы з башлыкамі» (Мат. Гом., 4, 266). Магчыма, наяўнасць башлыка робіць матываванай сувязь з куль 2. Лексема кульман утворана па аналогіі з іншымі назвамі суконнай світкі цюрк. паходжання: сукман (сукмень) (гл.), чекман (чекмень) (гл.). Перанос націску на корань другаснага паходжання па аналогіі з імёнамі германскага паходжання.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сце́рпець, сцярплю, сцерпіш, сцерпіць; зак., што і без дап.

Тое, што і сцярпець. Было нялёгка сцерпець Януку І не ўсадзіць усю абойму куль У юду гэтага. Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мотня́ ж.

1. рыб. куль, род. куля́ м., матня́, -ні́ ж.;

2. (в шароварах) крэ́сла, -ла ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

sack​1 [sæk] n.

1. мех, мяшо́к; куль;

a sack of candy AmE паке́цік ледзянцо́ў

2. таксама sack dress каро́ткая прасто́рная суке́нка; сак

♦

hit the sack infml завалі́цца спаць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Трайну́ць — пры гульні “ў куля” кароткую палачку — куль — падкінуць уверх і двойчы ўдарыць, за што залічваецца тры ачкі (Юрч. Вытв.). Магчыма, балтызм, параўн. літ. trẽjinti ’траіць, павялічваць у тры разы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дэрыва́цыя, ‑і, ж.

Спец.

1. Адвод вады ад галоўнага рэчышча ракі ў бок па канапу.

2. Бакавое адхіленне снарадаў і куль наразной зброі пры палёце.

3. Стварэнне новых слоў ад слова-асновы.

[Ад лац. derivatio — адвядзенне, адхіленне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)