Свор1 ‘лясны праход паміж балотамі’: лес у болоце, а кругом болото, счытай чыстэ болото кругом того свора; сво́рок ‘тс’ (ТС). Ведаць, да прасл.*sъverti ‘звязваць, сцягваць’, параўн. літ.suvérti ‘тс’, магчыма, першаснае *sǫvorъ, параўн. літ.дыял.sąvara ‘канал, што злучае азёры’, г. зн. ‘тое, што злучае розныя часткі балота’ або ‘тое, што “сціснута” балотамі’.
Свор2 ‘нейкая мера’, ст.-бел.котёл пяти своровъ. Выводзяць з літ.svãras ‘фунт, гіра’ (Яблонскіс, 229).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
kéhrtmachen
аддз.vi
1) вайск. паваро́чвацца круго́м
2) пайсці́ наза́д; павярну́ць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
абло́млівацьнесов.
1. (отламывать кругом) обла́мывать;
2. (ломать) обла́мывать;
1, 2 см. аблама́ць 1, 2
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паабдзіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Абадраць у многіх месцах, кругом; абадраць усё, многае. Паабдзіраць кару на дрэве. Паабдзіраць ногі.
2.перан.Разм. Абабраць, абкрасці ўсіх, многіх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паваро́тлівасць, ‑і, ж.
Уласцівасць паваротлівага. Рыгор цешыўся, гледзячы на спрыт і паваротлівасць дзяўчыны, з якімі яна ўвіхалася на яго вачах.Гартны.Павел пахваліў паваротлівасць машыны і даў каманду: — Кругом!Гроднеў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мінаві́цы (мн.) ’кружны шлях’ (Кліх), ’наўкол, кругом’ (ваўк., Сцяшк. Сл.). З польск.manowiec, manowisko ’бездарожжа’, ’невядомы, ілюзорны пераход’, ’пабочная памылковая дарога’. Да мана́, падма́н (гл.). Пачатковае мі‑ (замест ма‑) пад уплывам абміну́цца, міну́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ацале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Разм. Астацца цэлым, непашкоджаным сярод разбуранага, уцалець. Як ацалелі дрэвы тут кругом, Дзе фронт узрыў снарадамі грунт шэры?Танк.// Астацца жывым, не загінуць. Ацалець у жорсткім баі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакруці́цца, -учу́ся, -у́цішся, -у́ціцца; зак.
1. Павярнуцца кругом, процілеглым бокам ці канцом.
П. на адной назе.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Сапсавацца ад частага, празмернага закручвання або распасціся напалам, на часткі ад кручэння.
Кран перакруціўся.
Алюмініевы дрот лёгка перакруціўся.
3.перан. Рэзка перамяніцца, перайначыцца (разм.).
Як жыццё перакруцілася.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Заблытацца, зблытацца.
Ніткі перакруціліся.
|| незак.перакру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
2. Звіць вельмі туга, крута; сапсаваць празмерным закручваннем.
П. вужышча.
П. кран.
3. Наматаць на што-н. другое або іначай.
П. шалік на шыі.
4.перан. Перайначыць, зрабіць на свой лад (разм.).
Новыя абставіны ўсё перакруцілі.
5.перан. Сказіць, змяніць змест, форму чаго-н. (разм.).
П. чые-н. словы.
|| незак.перакру́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наво́кал
1.прысл. Усюды, з усіх бакоў, кругом.
Агледзецца н.
2.прыназ. з Р. Ужыв. для выражэння прасторавых адносін пры назве асобы, прадмета або месца, з усіх бакоў якога адбываецца пэўнае дзеянне ці размяшчаецца што-н.
Абысці н. саду.
Н. агню сядзелі людзі.
3.прыназ. з Р. Ужыв. для выражэння аб’ектных адносін: указвае на асобу, прадмет ці паняцце, якое з’яўляецца аб’ектам пэўнага працэсу або дзеяння.
Гутарка ідзе н. аднаго пытання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)