узурпі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
Учыніць (учыняць) узурпацыю. Узурпіраваць вярхоўную ўладу. // перан. Разм. Захапіць (захопліваць) у сваё поўнае распараджэнне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
lay hands on
а) захапі́ць, забра́ць
б) арыштава́ць
в) напа́сьці на каго́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
ravish
[ˈrævɪʃ]
v.t.
1) сі́лай схапіць, вы́красьці, скра́сьці
2) згва́лціць
3) захапі́ць (заціка́віць)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пры́ступ, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. гл. прыступіць.
2. Атака, штурм.
Ісці на п.
Прыступам захапіць горад.
3. Вострае праяўленне адзнак хваробы, страху і пад.
П. кашлю. П. рэўнасці.
Сардэчны п.
◊
Ані прыступу да каго (разм.) — не магчы падысці, звярнуцца да каго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
запа́рваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да запарыць 1.
запарва́ць, ‑рву́, ‑рве́ш, ‑рве́; ‑рвём, ‑рвяце́; зак.
Абл.
1. каго. Сустрэўшы, злавіць, захапіць. [Ганна:] Грамадой раз у Сураўцовых казаў, што каб запарваў цябе дзе адну, дык бы адразу канцы табе зрабіў і грэху б не пабаяўся. Крапіва.
2. што. Уварваць, захапіць. Панця стаў пашукваць, дзе б гэта што запарваць. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захваці́ць, ‑хвачу, ‑хваціш, ‑хваціць; зак., каго-што.
Разм. Захапіць. Такіх было тут жартаў, смехаў, Што ўсіх трасло і калаціла, І дзядзьку смехам захваціла. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наадбіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
1. Адабраць, захапіць сілаю многа чаго‑н.
2. Адабраць з аднастайных прадметаў значную колькасць чаго‑н. Наадбіраць спелых яблык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захапля́ць несов.
1. (сильно заинтересовывать) захва́тывать, увлека́ть;
2. (приводить в восхищение) увлека́ть, восхища́ть, пленя́ть;
1, 2 см. захапі́ць 4, 6
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыспе́шнік, ‑а, м.
Разм. Заўзяты саўдзельнік, памагаты. Можа яшчэ паспеем захапіць каго з супрацоўнікаў СД і іх прыспешнікаў — нацыяналістаў. Новікаў. Адшукаліся крывавыя прыспешнікі крывавых катаў. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дабы́ць ’здабыць’, дабыва́ць ’здабываць’. Агульнаславянскі дзеяслоў праславянскага характару. Параўн. укр. добу́ти ’здабыць, набыць, дастаць’, рус. добы́ть дастаць, набыць і г. д.’, ст.-рус. добыти ’набыць, здабыць; дажыць’, чэш. dobyti ’здабыць, набыць, зарабіць; завалодаць, авалодаць; дастаць, выцягнуць’, славац. dobyť ’захапіць, авалодаць; дабыць, дабіцца’, в.-луж. dobyć ’астацца; здабыць, зарабіць; авалодаць, захапіць, перамагчы’, н.-луж. dobyś ’астацца, выцерпець да канца’, польск. dobyć ’астацца, прабыць; выцягнуць, дастаць; захапіць, авалодаць’, балг. доби́я ’здабыць; раджаць’, серб.-харв. до̀бити ’здабыць, атрымаць’, славен. dobíti ’атрымаць і да т. п.’ Прасл. *dobyti (прэфікс *do + дзеяслоў *byti). Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 47–48. Не вельмі ясным застаецца пытанне аб першапачатковым значэнні слова. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што зыходзіць трэба з ’раджаць’ (агляд гл. Махэк₂, 122). Паводле Трубачова (там жа, 48), лепш думаць, што гэта апошняе з’яўляецца мясцовым сінонімам. Махэк услед за Матлам (гл. Махэк₂, 122) лічыць, што развіццё семантыкі ішло так, як у лац. слова pecu ’жывёла’ > ’маёмасць, грошы’. Зыходным, паводле Махэка, для *dobyti з’яўляецца ’нарадзіць’. Гэта значэнне было агульным, але сёння захавалася ў балг. мове.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)