Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Журэ́ць ’разгарацца’ (Сл. паўн.-зах.). Відаць, кантамінацыя жураць1 (жураць) і літ.žiorúoti ’тлець, іскрыцца, разгарацца’, на якое ўказвае Сл. паўн.-зах. (2, 160), паколькі слав. хутчэй не дае значэння ’разгарацца’. Літ. слова Фрэнкель (1312) узводзіць да žarà ’зара’, якое суадносіцца са слав.зара.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паўне́ба, н.
Палавіна неба. Паўнеба на захадзе было пакрыта агромністай цёмнай хмарай.Лынькоў.Пачало паказвацца сонца. Ранішняя зара ахапіла паўнеба.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задне́цца, ‑еецца; безас.зак.
Разм. Тое, што і заднець. Як заднелася, Развіднелася І ўзышла на ўсходзе зара, Сцягі рдзеліся, Песні пеліся.Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дагарэ́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ры́ць; зак.
1. Згарэць да канца або да якой-н. мяжы.
Дровы дагарэлі.
Свечка дагарэла.
2.перан. Перастаць свяціцца; патухнуць.
Зара дагарэла.
|| незак.дагара́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -а́е ідага́рваць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
барвяні́цца, ‑ніцца; незак.
Тое, што і барвавець. Успомнілася,.. як ужо ўвечары, калі марозна барвянілася зара на захадзе, бацька накладаў мяшкі на калёсы...Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
палымне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.
1. Ярка гарэць, палаць; знішчацца ў агні.
Хаты палымнелі ў агні.
2. Набываць колер полымя; вылучацца колерам полымя, яркай чырвонай афарбоўкай.
На ўсходзе палымнела зара.
Палымнее чырвоная рабіна (перан.).
3. Пакрывацца румянцам.
Палымнее твар.
4.перан. Быць ахопленым якім-н. моцным пачуццём.
П. сэрцам.
Палымнее агонь помсты.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
румя́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены; незак.
1.каго-што. Фарбаваць румянамі.
Р. сабе твар.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пакрываць румянцам.
Мароз румяніць шчокі.
Зара румяніць неба.
|| зак.нарумя́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 1 знач.) ізарумя́ніць, -ню, -ніш, -ніць; -нены (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Zápfenstreich
m -(e)s, -e вайск. вячэ́рняя [вечаро́вая] зара́
den ~ blásen* — ігра́ць вячэ́рнюю зару́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
дзянні́ца, ‑ы, ж.
Ранняя зара, заранка. Яшчэ зорыцца неба над гаем, А ўжо цемру — заслону абшараў — Расхінае на ўсходзе дзянніца.Журба.Паўстае дзянніца з-за сяла, Шлях асвеціць чырванню і бляскам.Лявонны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)