сула́ддзе, ‑я, н.

Тое, што і суладнасць. [Песняру] ўласцівы і другія традыцыйныя рысы рамантычнага героя — адзіноцтва і поўнае суладдзе яго жыцця з жыццём прыроды. Каваленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шматгра́ннасць, ‑і, ж.

Уласцівасць і якасць шматграннага. Шматграннасць прызмы. Шматграннасць таленту. □ Паэзія цесна звязана з жыццём, з яго шматграннасцю і канфліктамі, з нашым сучаснікам. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

існава́ць, існу́ю і існую́, існу́еш і існуе́ш, існу́е і існуе́; існу́й; незак.

1. Быць у наяўнасці; мецца.

Існуюць розныя думкі адносна гэтага.

2. чым і на што. Здабываць сродкі для жыцця якім-н. чынам.

І. на сродкі бацькоў.

3. Жыць няпоўным жыццём, без радасці, без задавальнення.

Не жыў, а існаваў.

|| наз. існава́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

БІ́Я...

(ад грэч. bios жыццё),

першая састаўная частка складаных слоў, якая па значэнні адпавядае слову «жыццё», абазначае сувязь з жыццём, жыццёвымі працэсамі, адпавядае слову «біялагічны», напр., біяграфія, біясфера, біякаталіз.

т. 3, с. 165

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

правінцыялі́зм, ‑у, м.

1. Уст. Погляды і манеры, звязаныя з жыццём у глухой мясцовасці, правінцыі.

2. Слова або выраз, уласцівыя абласной, а не літаратурнай мове; дыялектызм.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

барвава́ты, ‑ая, ‑ае.

З барвовым адценнем. Не стаў я падглядваць за прыватным Жыццём незнаёмых птушак, Бо ў небе ўспыхнула шмат барваватых з жоўтым адценнем стужак. Панчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жыццё, -я́, н.

1. Сукупнасць з’яў, якія адбываюцца ў арганізмах, асобая форма існавання і руху матэрыі, якая ўзнікла на пэўным этапе яе развіцця.

Узнікненне жыцця на Зямлі.

Ж. раслін.

Законы жыцця.

2. Фізіялагічнае існаванне чалавека, раслін, усяго жывога ад зараджэння да смерці.

Ж. — бясцэнны дар.

3. Час такога існавання ад яго ўзнікнення да канца, а таксама ў які-н. яго перыяд.

Кароткае ж.

Пад канец жыцця.

Ж. пражыць — не поле перайсці (прыказка).

4. Дзейнасць грамадства і чалавека ў розных праявах.

Грамадскае ж.

Вясковае ж.

5. Навакольная рэчаіснасць.

Сувязь навукі з жыццём.

Правесці прапанову ў ж.

6. Ажыўленне, праяўленне дзейнасці, энергіі.

На вуліцы чулася ж.

◊

Аддаць жыццё за каго-, што-н. — памерці, ахвяраваць сабой.

Даць жыццё каму-н. — нарадзіць каго-н. (высок.).

Кончыць жыццё — памерці.

Не ад добрага жыцця — з гора, з бяды, не па сваёй ахвоце.

Не на жыццё, а на смерць — не шкадуючы жыцця.

Паміж жыццём і смерцю — знаходзіцца ў вельмі небяспечным стане.

Паплаціцца жыццём — загінуць.

Пуцёўка ў жыццё — веды, навыкі і пад., якія даюць магчымасць займацца працоўнай дзейнасцю.

Пытанне жыцця або смерці — пра што-н. вельмі важнае, рашаючае.

|| прым. жыццёвы, -ая, -ае (да 1—4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

байрані́зм, ‑у, м.

Літаратурная плынь пачатку 19 ст., якая ўзнікла пад уздзеяннем творчасці англійскага паэта Байрана, характарызавалася рамантычным індывідуалізмам, разладам паміж паэтам і грамадствам і расчараванасцю жыццём.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вечаро́вы, ‑ая, ‑ае.

Такі, які бывае вечарам; вячэрні. Вечаровы змрок. Вечаровая цішыня. □ Бывала, у летнія вечары, як толькі клаліся змрокі, сяло пачынала жыць другім, вечаровым жыццём. Скрыган.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ажыві́ць, ажыўлю́, ажы́віш, ажы́віць; ажы́ўлены; зак., каго-што.

1. Вярнуць да жыцця, зрабіць зноў жывым.

А. арганізм.

А. успаміны (перан.).

2. Прыдаць сілы, энергіі; зрабіць ажыўленым, бадзёрым.

Радасная вестка ажывіла людзей.

3. Напоўніць жыццём, рухам, дзейнасцю.

Вяселле ажывіла старэнькую хату.

4. Зрабіць больш актыўным, дзейным.

А. работу нарады.

|| незак. ажыўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. ажыўле́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)