гнілушка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.

1. Абломак гнілога, спарахнелага дрэва; гніляк (у 1 знач.). Адчыніў [Міхалка] стрэшку вулля, рассунуў рамкі, каб быў вольны праход пчолам, насыпаў у дымар сухіх гнілушак і падпаліў іх, надзеў сетку. Якімовіч.

2. Гнілая, ляжалая груша. Самотныя пчолы лёталі, кружыліся вакол спелых ігруш-гнілушак. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

земляны́ Erd -;

земляны́я рабо́ты Érdarbeiten pl;

земляны́ арэ́х Érdnuss f -, -nüsse;

земляна́я гру́ша Topinámbur m -s, -e і -s, Érdbirne f -, -;

земляна́я падло́га Léhmboden m -s, -böden

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Ві́са ’тое, што вісіць’, звычайна ў загадцы гэта ’груша’ (драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), укр. ві́са́ ’вага’, рус. наўг., тамб. виса ’тое, што вісіць; яблык’, арханг. виси ’павекі’, вяц., каз. ви́сы ’валасы’, сіб. ’апоўзіны’, польск. усх. wisa ’тс’, wisza//wisa ’тое, што вісіць (у загадцы)’, балг. виса ’тое, што вісіць’; ’шчака’. Да вісець. Гл. таксама Рудніцкі, 1, 439.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

земляны, ‑ая, ‑ое.

1. Які мае адносіны да зямлі 1 (у 3 знач.), звязаны з ёю. Земляныя работы.

2. Зроблены з зямлі; які складаецца з зямлі. Земляны вал. ▪ Мікола ўстаў з куфра і, басанож па халоднай земляной падлозе, пачаў шарыць у цемры. Брыль.

3. Які жыве або знаходзіцца ў зямлі. Земляныя ластаўкі. Земляныя насякомыя. // Як састаўная частка некаторых батанічных і заалагічных тэрмінаў. Земляны арэх. Земляная груша. Земляны чарвяк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Драбні́ца ’дробязь; глупства’ (БРС, Касп.). Слова вядома і з канкрэтным значэннем ’акалот’ (Шатал.), ’дробная салома’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. укр. дрібни́ця ’дробязь; глупства’, ст.-рус. дробьница ’дробны жэмчуг’, балг. дробни́ца ’груша (дрэва) з дробнымі пладамі’ і г. д. (агляд значэнняў у слав. мовах гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 121). Прасл. *drobьnica — утварэнне з суф. *‑ica ад прыметніка *drobьnъ (ад асновы *drob‑; гл. драбі́ць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

хаваць​1 дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Класці, размяшчаць дзе-н. так, каб ніхто не змог знайсці або ўбачыць.

    • Х. грошы.

  2. Укрываць, ахоўваць ад небяспекі.

    • Х. параненых партызан.

  3. пераноснае значэнне: Не выяўляць адкрыта.

    • Х. свае думкі.
    • Х. усмешку.

  4. Засланяць сабой, рабіць нябачным.

    • Разложыстая груша ў сваім цяні хавае хатку.

  5. Трымаць што-н. у пэўным месцы.

    • Х. рукі ў кішэнях.

  6. Змяшчаць, утрымліваць у сабе.

    • Зямля хавае ў сваіх нетрах незлічоныя багацці.

  7. Зберагаць для пэўнай патрэбы, не траціць, захоўваць.

    • Х. яблыкі на зіму.

  8. Берагчы, як скарб, трымаць у памяці.

    • Х. у памяці мінулае.

|| закончанае трыванне: схаваць.

|| назоўнік: хаванне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

ду́ля ж., обл.

1. (дерево и плод) ду́ля, гру́ша;

2. прост. шутл. ду́ля, шиш м., ку́киш м., фи́га;

◊ даць ду́лю — показа́ть фи́гу;

ду́лю з’е́сці — оста́ться несо́лоно хлеба́вши;

д. з ма́кам — ку́киш с ма́слом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

gruszka

grusz|ka

ж. груша;

kiedy ~ki na wierzbie wyrosną — як (калі) на вярбе вырастуць грушы;

nie zasypiać ~ek w popiele — не прапускаць зручнага моманту; не спаць у шапку

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Медуні́ца 1, мядуні́ца; мядуні́шнік ’шчамяліца няясная, Pulmonaria obscura Dum. (віц., Кіс.; свісл., Сл. ПЗБ; Бяльк.), рус. смал., наўг. медуни́чник, сіб. меду́нка, укр. меду́нка, польск. miodunka, miodynka, серб.-харв. меду́нак, медуњак, меду̀ника, меду̀ница, балг. медуни́ка, палес. медуні́ца ’зябер, Galeopsis L.’ (ТС), рус. паўн. медуни́чник, медуни́ца ’тс’; медуні́ца ’спірэя вербалістая, Spiraea salicifolia L.’ (віц., Кіс.; Грыг., ТСБМ, Дэмб.), мяду́ніца ’спірэя вязавая, Spiraea ulmaria L.’ (Касп.), рус. валаг., наўг., смал. медуни́ца, серб.-харв. меду̀ника ’тс’. Да мёд (гл.). Названы паводле таго, што з’яўляюцца добрымі меданосамі. Таксама Каламіец і Шамота (Мовознавство, 1979, 4, 24).

Медуні́ца 2, мідуні́чка ’сорт яблыкаў’ (Нас.; бялын., Янк. Мат.). Да мёд. Названа паводле салодкага смаку. Аналагічна: укр. меду́нка, польск. miodówka ’салодкая грушка’, славен. mę̑dovka, серб.-харв. меду̀ника, medvańa ’салодкая груша, яблык’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пяры́ла 1 (перы́ло) ’аер, плюшнік’ (мазыр., Жыв. сл.), сюды ж, відаць, пяры́льцы ’хваснік, Hippuris’ (Кіс.). Параўн. укр. пери́ла, пери́ля ’расліна Perilla’, рус. пери́лла ’тс’, чэш. perilla ’тс’. Фармальная тоеснасць назваў дазваляе дапусціць перанос лацінскай назвы на іншыя расліны, магчыма, з-за знешняга падабенства: новалац. perilla узыходзіць да pira ’груша’ (плод-арэшак прыпамінае плод грушы), параўн. ЕСУМ, 4, 348. Больш верагодна да пяро́ ’доўгі ліст’ (гл.), параўн. перо́ ’перыстая трава’: накосіў колеснік сена, одно перо (ТС).

Пяры́ла 2 ’прыстаронак’ (палес., Бел.-укр. ізал.), параўн. укр. бойк. пери́ло ’адгародка ў хляве для сена, саломы, збожжа’. Відаць, да пе́рыць ’біць’, параўн. перабо́йка ’перагародка’, перабі́ць ’адгарадзіць’ (гл.), польск. przepierzenie ’лёгкая перагародка’ ад przepierzyć ’перагарадзіць, раздзяліць’, паводле Банькоўскага (2, 887), з не зусім празрыстай семантыкай (< польск. pierzyć ’аздабляць пер’ем’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)