Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
put one’s foot in it
informal
а) се́сьці ў лу́жыну, апыну́цца ў няёмкім стано́вішчы
б) быць скра́йне нетакто́ўным
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Прыпыні́ць, прыпуні́ць ’спыніць рух на некаторы час; перастаць рабіць што-небудзь’; ’даць прыпынак, прытулак, схованку’ (ТСБМ, Яруш., ТС), пріпыніті ’спыніць, абразуміць’ (Бес.). Прэфіксальны дзеяслоў з коранем пін‑ (гл. пну, пяць). Аб змяненні і > ы ў корані гл. апыну́цца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ачну́цца (БРС, Яруш., Бяльк.), ’адгукнуцца, адазвацца; паказацца, праявіцца’ (Ян.), ачынуцца ’апынуцца, з’явіцца дзе-небудзь нечакана’ (Нас.), укр.очнутися ’апрытомнець, прачнуцца’, рус.очнуться (і очкнуться, гл. КСРНГ), польск.acknąć się ’прачнуцца’, славац.ocitnúť sa, чэш.oc(i)tnouti se ’апынуцца, аб’явіцца’. Звязана чаргаваннем галосных з ачуціцца; найбольш прымальная этымалогія Махэка, Studie, 41, згодна з якой з прасл.ot‑jъtnǫti se, што адпавядае літ.atjùsti, atjuntù ад jùsti, juntù ’адчуць’, параўн. Фасмер, 3, 179. Брукнер (374) польскую форму тлумачыць пазнейшай устаўкай к, што, відаць, адносіцца і да рус.дыял.очкнуться, очхнуться, бел.ачхнуцца, ачхнуць ’заехаць куды-небудзь, зайсці’ (Яўс.) і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ачу́ціць ’прывесці ў прытомнасць, ажывіць’ (КСП, Сцяц., Сцяшк.), ачу́ніцца ’апрытомнець’ (Янк. I), укр.очу́тити ’прывесці ў прытомнасць’, рус.тул.ачю́тытца ’апрытомнець’, польск.ocucić ’прывесці ў прытомнасць’, ц.-слав.ощутити ’адчуць’, ст.-слав.оштоутити ’пазнаць, адчуць’. Звязана чаргаваннем галосных з ачнуцца; прасл.ot‑jutiti (sę), шляхам дэкампазіцыі ўспрынятае як o‑tjułiti (sę); адпавядае літ.atjaũsti ’спачуваць’ ад jaũsti, jaučiù ’адчуваць’, гл. Махэк, Studie, 41. Няроднаснае да чуць, чую, бо ў апошнім ч‑ мае праславянскі характар, а не з tj‑, гл. Фасмер, 3, 179; Слаўскі, 1, 108. Формы з націскам на канцы развілі значэнне ’апынуцца’, параўн. ачуці́цца ’аказацца, апынуцца’, укр.очути́тися, рус.очути́ться.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пазалята́ць, ‑ае; зак.
1. Заляцець, апынуцца дзе‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Птушкі пазаляталі далёка.
2. Уляцець куды‑н. — пра ўсіх, многіх або ўсё, многае. Галубы пазаляталі ў двор.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
erwéisen
*
1.
vt дака́зваць, даво́дзіць
2) ака́зваць, рабі́ць (гонар, паслугу)
2.
(sich) ака́звацца, апыну́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
затапі́цца, ‑таплюся, ‑топішся, ‑топіцца; зак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Апынуцца пад вадой, пакрыцца вадой. Я адна па вадзе ішла. Лугавіна ўся затапілася.Бічэль-Загнетава.
2.Разм. Утапіцца, заліцца (пра чалавека).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)