die ~ éines Édelsteines — апра́ва кашто́ўнага ка́меня
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
абадра́ны, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад абадраць.
2.узнач.прым. Падраны, пашарпаны. Ад усяго пакоя, ад абадраных сцен, аблупленай столі, разбітай шыбы ў акне аддае холадам пустэчай.Галавач.// У зношаным, падраным адзенні. Ледзь брыдзе па вуліцы шэры натоўп, абадраных, дашчэнту знясіленыя людзей.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фо́ртка
(ст.-польск. fortka, forta < с.-в.-ням. pforte, ад лац. porta)
1) невялікія дзверы ў варотах, агароджы;
2) створка дзвярэй, варот, акон;
3) шкляныя дзверцы ў акне для праветрывання памяшкання.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Бало́нка1 ’прамавугольная клетка на матэрыі’ (Касп.), ’кратачка, квадрацік’ (Бяльк.: буду ў балонкі ткаць). Метафарычнае ўжыванне слова бало́нка ’(прамавугольнае) шкло ў акне’ (гл. бало́на1).
Бало́нка2 ’парода сабак’. Рус.боло́нка, укр.боло́нка. Новае запазычанне з зах.-еўрап. моў: ням.Bologneser Hündlein, франц.bolonais ’балонскі з Балоньі’. Фасмер, 1, 189; Шанскі, 1, Б, 157. Бел. і ўкр. словы з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыва́біць, -блю, -біш, -біць; -блены; зак.
1.каго (што). Імітуючы голас або прыцягваючы ўвагу якой-н. прынадай, паклікаць, прымусіць наблізіцца.
П. глушца.
П. ваўка.
2.каго-што. Прымусіць звярнуць увагу на што-н. або прыйсці куды-н.
Святло ў акне прывабіла нас.
Пах смажанага прывабіў мяне на кухню.
3.каго (што). Выклікаць да сябе сімпатыю, прыхільнасць, станоўчыя адносіны.
П. сваёй знешнасцю.
4.перан., каго (што). Стаць для каго-н. заманлівым, прыемным.
Яго прывабіла добрая пасада.
|| незак.прыва́бліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз.прыва́бліванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ДА́У, Доу (Dou) Герард (7.4.1613, г. Лейдэн, Нідэрланды — 9.2.1675), галандскі жывапісец. Вучыўся ў свайго бацькі Я.Дау і ў Рэмбранта (1628—31), якому наследаваў у ранні перыяд творчасці. Пісаў пераважна невял. жанравыя карціны, у якіх ствараў вобразы вучоных, музыкантаў, гандлярак і інш.: «Астраном», «Зубны ўрач», «Скрыпач», «Гандлярка селядцамі» і інш. Натуралістычна-дакладнае адлюстраванне прадметаў, цікавыя сюжэты, спалучаныя з вонкавай прыгажосцю, дэкар. і светлавымі эфектамі, прынеслі яму славу моднага партрэтыста і майстра мініяцюрнага нацыянальнага жывапісу — своеасаблівага «галандскага ракако».
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
за́цемна, прысл.
1. Да світання, пакуль яшчэ цёмна. Косця прачнуўся зацемна: у акне толькі пачынаў сінець блізкі дзень.Адамчык.Галя мала і бачылася з Вадзімкам: зацемна бегла на ферму і вярталася таксама прыцемкам ужо.Сабаленка.
2.Разм. Пасля змяркання; прыцемкам. Улетку зацемна вернешся з поля, не паспееш павячэраць, як песні клічуць цябе з хаты.Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свабо́дна,
1.Прысл.да свабодны (у 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11 і 12 знач.).
2.безас.узнач.вык. Прасторна, не цесна. У вагоне было свабодна, і.. [Рыгор са сваёю спадарожніцай] занялі ў першым ад выхаду аддзяленні два месцы пры акне.Гартны.//перан. Пра пачуццё свабоды, натуральнасці, якую хто‑н. адчувае. І з Лёнем.. [Шуры] так свабодна.Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цкава́ць, цкую, цкуеш, цкуе; цкуём, цкуяце; незак., каго-што і без дап.
1. Напускаць сабак на каго‑н.; нацкоўваць. Папацёмку нельга было разглядзець, хто ў акне, толькі чуваць было, як нехта цкаваў: — Кусі, Мурза, кусі, кусі!Крапіва.Нас коньмі тапталі, цкавалі сабакамі, Жалезам выпальвалі сонца з павек.Лужанін.
2.перан. Не даваць спакою, мучыць нападкамі, праследаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адсу́нуць, ‑суну, ‑сунеш, ‑суне; зак., што.
Перасунуць на нейкую адлегласць што‑н. ад каго‑, чаго‑н. Патржанецкі хлёбнуў чаю і адсунуў ад сябе шклянку.Чарнышэвіч.Як толькі замільгалі ў акне чырвонаармейскія шапкі, «дзяўчына» старанна ўзялася месці хату. Адсунула стол і пачала вымятаць з-пад кута.Крапіва.// Адводзячы ўбок, адкрыць што‑н. Адсунушы завалу, Міхалка чуў, што Скуратовіч выйшаў у чыстыя сенцы, адсунуў зас[а]ўку ў дзвярах.Чорны.// Сунучы, адхінуць, адсланіць. Ларыса села пры акне, адсунула фіранку і пачала глядзець у сад.Мурашка.//перан. Зрабіць, менш важным, менш значным. Будзённае жыццё падхапіла Находню імклівай плынню і заняло яго думы, адсунуўшы на задні план асабістае.Хадкевіч.//перан. Вылучыцца, дасягнуць значных поспехаў, апярэдзіўшы іншых. [Купрыян:] — Ну, ты, брат Мікіта, і дока! Але ж і на выдумкі хват! Усіх інжынераў далёка Пакінуў, адсунуў назад!Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
