эндагенныя працэсы, геалагічныя працэсы, якія адбываюцца пераважна ў нетрах Зямлі, абумоўлены яе ўнутр. энергіяй, сілай цяжару і сіламі, якія ўзнікаюць пры вярчэнні Зямлі. Да гіпагенных працэсаў адносяцца: распад радыеактыўных рэчываў, розныя хім. рэакцыі і пераўтварэнні падкоркавых мас, раптоўныя разрадкі напружанняў, якія там узнікаюць. Праяўляюцца ў выглядзе тэктанічных рухаў, працэсаў вулканізму, метамарфізму горных парод. Гіпагенныя працэсы абумоўліваюць морфаструктуру зямной паверхні і ў спалучэнні з гіпергеннымі працэсамі ўдзельнічаюць у фарміраванні рэльефу Зямлі. З імі звязана ўтварэнне значнай часткі карысных выкапняў, гл.Гіпагенныя радовішчы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Вільна ’ямка ў зямлі пры гульні і для гульні ў «вільну»’ (Шн., Мат., 3). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
комм. Klúmpen m -s, -;
ком сне́гу Schnéeball m -s, -bälle (маленькі); Schnéeklumpen m -s, - (вялікі);
ком зямлі́Érdklumpen m
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БА́РЭНЦ (Barents, Barentsz) Вілем (каля 1550, в-аў Тэрсхелінг, Нідэрланды — 20.6.1597), галандскі мараплавец. У 1594—97 здзейсніў 3 плаванні па Паўн. Ледавітым ак. ў пошуках Паўн.-ўсх. праходу з Атлантычнага ў Ціхі ак. 1-я экспедыцыя дасягнула паўн. ўзбярэжжа Новай Зямлі, 2-я — в-ва Вайгач; у час 3-й (1596—97) паўторна (пасля нарманаў і рус. памораў) адкрыў а-вы Мядзведжы і Шпіцберген. Непраходныя льды прымусілі экспедыцыю зімаваць на паўн. ўзбярэжжы Новай Зямлі. Барэнц склаў карту Новай Зямлі, упершыню правёў гадавы цыкл метэаралагічных і акіянаграфічных назіранняў у моры, якое пазней было названа яго імем. У час зваротнага падарожжа памёр, пахаваны на Новай Зямлі. У гонар Барэнца названы таксама адзін з а-воў Шпіцбергена, пасёлак і порт Барэнцбург на в-ве Зах. Шпіцберген.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
зарулі́ць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак.
1.што. Завесці самалёт па зямлі ў пэўнае месца (перад узлётам або пасля пасадкі). [Звераў] заруліў самалёт на суседнюю стаянку, а цяпер скінуў парашут і расшпільваў шлемафон.Алешка.
2. Закаціцца па зямлі ў пэўнае месца (пра самалёт). Самалёт заруліў на ўзлётную паласу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Во́бруб ’плошча зямлі ў адным кавалку’ (КЭС). Рус.о́бруб ’дзеянне па дзеяслову абрубіць; калодзежны зруб’, укр.обру́б ’асобны кавалак зямлі, участак’, польск.obrąb, obręb ’абмежаваная тэрыторыя, участак, граніца’, в.-луж.wobrub ’край, абрубка адзежы’, чэш.obruba, серб.-харв.òbrub(a) ’край адзежы, кашулі’; ’нізкая каменная агароджа калодзежа’. Да абрубіць. Параўн. абрубак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Патарча́ка, патырча́ка ’кол, палка, якія тырчаць у плоце, з зямлі’ (ТСБМ, Янк. 2; КЭС — Сачанка), ’стрэмка’ (глыб., Сл. ПЗБ), ’замінка’, ’непатрэбная рэч’ (Бір. Дзярж.), патарча́чына ’невідочная з зямлі ці з багна абгніўшая дзеравіна’ (КЭС, лаг.). Да тырча́ць (гл.). Роднасныя рус.усх.пото́рча, пск.пото́рчевина ’палка, ражон, шост, уваткнутыя ў зямлю’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
магнітагра́фія
(ад магніта + -графія)
рэгістрацыя змен магнітнага поля Зямлі пры дапамозе магнітографа.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
магніто́граф
(ад магніта- + -граф)
прыбор для безупыннай рэгістрацыі змен магнітнага поля Зямлі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэлесатэлі́т
(ад тэле- + сатэліт)
штучны спадарожнік Зямлі, прызначаны для рэтрансляцыі тэлевізійных сігналаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)