2. су́нуть; (в жидкость — ещё) окуну́ть, опусти́ть;
у. руку́ ў ваду́ — су́нуть (окуну́ть, опусти́ть) ру́ку в во́ду;
3. усади́ть;
у. гасце́й — усади́ть госте́й;
4. (хлеб в печь) посади́ть;
5. (занять какими-л. растениями) усади́ть;
у. двор дрэ́вамі — усади́ть двор дере́вьями;
6.разг. (истратить) всади́ть, ухло́пать;
у. шмат гро́шай — ухло́пать мно́го де́нег;
◊ у. нос не ў сваю́ спра́ву — су́нуть нос не в своё де́ло
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
sodowy
sodow|y
содавы;
woda ~a — газіраваная вада; газаваная вада; вада з бурбалкамі;
woda ~a uderzyła mu do głowy — поспех закружыў яму галаву; ён задзёр нос
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
спры́тны, ‑ая, ‑ае.
1. Якому ўласцівы фізічны спрыт; лоўкі, паваротлівы. Сам [хлапчына] высокі, спрытны, стройны, да работы ўсякай здольны.Дубоўка.З усіх каралінскіх хлопцаў .. [Рыгор і Мікодым] былі самыя спрытныя і не баяліся лазіць на ясакар.Сабаленка.Валя ўсім падабаецца. Спрытная, усё ў яе руках гарыць.Ермаловіч./ Пра рукі, пальцы. Часам хто і слабейшы, ды спрытнай рукой зробіць больш за дужэйшых.Дубоўка.Прыемна было пазіраць, як пад спрытнымі пальцамі ў .. [маці] расцвітаюць васількі, рамонкі, сплятаюцца ў вянок.Карпаў.// Які валодае спрытам, уменнем (у якой‑н. галіне). Міхась Кірылавіч быў не надта спрытны лыжнік, ды яшчэ на пачатку крыху прыхінуўся, што не ўмее.Шамякін.Заўжды дзіўнаградцы — Племя заўзятых — І ў працы, і ў танцах Спрытныя надта.Калачынскі.Мабыць, найбольш гаваркі, вясёлы і спрытны на словы быў сёння Віктар.Зарэцкі.// Зроблены, выкананы са спрытам, уменнем; лоўкі. Віця доўга любавалася спрытнай работай Івана Харытонавіча.Новікаў.Вось .. [Мая] нагінаецца, бярэ рыбіну з вялікага каша, кладзе на стол, два спрытныя ўзмахі нажом — і рыбіна гатова.Дуброўскі.Паляўнічы спрытным рухам закінуў стрэльбу за плячо, падбег да здабычы.Гамолка.
2.Разм. Акуратны, зграбны. Спрытная постаць. □ А нос... я глянуць мушу ў неба, Бо не патраплю, як пачаць І з чым нос дзядзькаў параўнаць, Каб выйшаў ён такі, як трэба: Ну, нос кароткі і таўсматы, Ды досыць спрытны, хоць кірпаты.Колас.
3. Які лёгка знаходзіць выхад з цяжкага становішча; кемлівы, знаходлівы. Сцяпан Фёдаравіч выявіў сябе спрытным камандзірам і энергічным чалавекам.Мележ.//Неадабр. Прадпрымальны, абаротлівы. Спрытнаму на розныя махінацыі і гешэфты Хурсу добра шанцавала.Кудраўцаў.
4.Разм. Добры, зручны ў карыстанні (пра рэчы, прадметы). Спрытная сякера. □ Боты спрытны, за калені. Рог — бы чортава рабро. Завяршала ўсё адзенне Тое гордае пяро.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
патаргава́цьсов., разг.
1. (нек-рое время) поторгова́ть;
п. я́блыкамі — поторгова́ть я́блоками;
2. осведоми́ться о цене́; прицени́ться;
◊ купі́ў не купі́ў, а п. мо́жна — посл. попы́тка не пы́тка, а спрос не беда́; за спрос не бьют в нос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Qui capit uxorem, litem capit atque dolorem
Хто бярэ сабе жонку, той набывае сварку і гора.
Кто берёт себе жену, тот приобретает ссору и горе.
бел. Страчаліся ‒ цалаваліся, а як у адну хату сышліся ‒ за чубы ўзяліся. Не меў Саўка клопату, дык жонку ўзяў. Ажаніўся ‒ і як за хмару закаціўся.
рус. «Что весел?» ‒ «Да женюсь». ‒ «А что головушку повесил?» ‒ «Да женился». Взял жену, забудь тишину. Жениться легко, ужиться трудно. Женихом весел, а мужем нос повесил. Жениться ‒ не всё веселиться. Женишься раз ‒ а плачешься век. Жениться ‒ не напасть, да как бы, женившись, не пропасть.
фр. Qui femme a guerre a (У кого жена, у того и война).
англ. All are good lasses, but where bad wives come from? (Все девицы хороши, откуда берутся плохие жёны?).
нем. Ehestand, Wehestand (Супружество ‒ состояние боли).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Но́здра ’адтуліна ў носе’ (ТС), но́уздра, ны́здра ’тс’ (пін., Дразд.), ныздря́ ’тс’ (Бяльк.), ну͡оздры мн. (Бес.), но́здры ’тс’ (Сл. ПЗБ), ’поры’ (лях., Сл. ПЗБ; іўеўск., Нар. словатв.), ноздры́ ’праходы для агню з печы ў горн’, укр.ніздря́, рус.ноздря́, польск., чэш., славац.nozdra, славен.nȏzdrva, серб.-харв.но̏здра, но̏здрва, макед., балг.ноздра. Прасл.*nozdri pl.; паводле Шаўра (ESSJ, пробны сшытак, 48), па прычыне рознага заканчэння форм nom. sg. у асобных славянскіх мовах, яны ўзніклі як другасныя; роднаснае літ.nasraĩ, дыял.nastraĩ ’морда, ноздры’, с.-н.-ням.noster ’ноздра’. Рэканструкцыя прасл.*nozdьra (гл. Фасмер, 3, 81, з літ-рай) звязвае слова нос і драць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ры́хтык, прысл.
Разм.
1. Якраз, дакладна (таксама, такі самы). Алімпа ўгледзела праз шыбу акна прыплюснуты нос і вушы, рыхтык такія, як у дзядзькі.Сабаленка.Карацей і прасцей кажучы, .. [гаспадар] гуляў са мной рыхтык так, як гуляе кот з мышкай, не даючы ёй ніякай магчымасці пазбавіцца ягоных кіпцюроў.Дубоўка.
2.узнач.нязм.прым. Выліты хто‑н., падобны на каго‑н. — У клубе сядзеў дзядзька рыхтык наш Пракоп Кульгавы.Хведаровіч.Яшчэ калі малым быў, аднойчы, на вадохрышча, вылепіў са снегу станавога, але ж рыхтык ён.Гурскі.
[Польск. rychtyk, rychtyg з ням.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фі́га1, ‑і, ДМ фізе, ж.
Разм. Тое, што і дуля (у 3 знач.). Падарожнік тыцнуў Сымону ў самыя вочы дзве фігі.Бядуля.
•••
Без фігі не да носагл.нос.
Глядзець у кнігу, а бачыць фігу — нічога не разумець.
Фіга з маслам; фіга на талерцы — нічога, зусім нічога.
Фігу з’есцігл. з’есці.
фі́га2, ‑і, ДМ фізе, ж.
1. Субтрапічнае дрэва сямейства тутавых; смакоўніца.
2. Плод гэтага дрэва. Вялікія кашы з фінікамі, фігамі,.. гранатамі, апельсінамі і ўсялякай агароднінай стаяць на бруку.В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ястрабі́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да ястраба. Ястрабінае пер’е. Ястрабінае гняздо.
2. Які ажыццяўляецца з дапамогай ястраба. Ястрабінае паляванне.
3. Такі, як у ястраба, уласцівы ястрабу; драпежны. Які змрочны твар у млынара Паківача. Як глядзяць на папа ягоныя ястрабіныя вочы.Караткевіч.У жанчыны з вёскі Ястрабень ёсць у смуглявым твары нешта ястрабінае — карыя праніклівыя вочы, кручкаваты тонкі нос, рэзкія рысы твару, жорсткія, скупыя губы.В. Вольскі.
4.узнач.наз.ястрабі́ныя, ‑ых. Сямейства птушак атрада драпежных, да якога адносяцца каршун, ястраб, арол і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
со́ваць
1. stécken vt;
со́ваць рукі́ ў кішэ́ні die Hände in die Táschen stécken;