Гаспо́да ’гаспадарка, двор’ (БРС), ’унутранасць панскага дома’ (Нас.), ’хата гаспадара, чужая хата’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. укр.госпо́да, але рус.господа́ (мн. л. да господи́н), далейпольск.gospoda, чэш.hospoda, ст.-слав.господа ’гасцініца’, серб.-харв. (зборны назоўнік) госпо̀да. Прасл.*gospoda па паходжанню зборны назоўнік да *gospodь ’пан, гаспадар’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 58–59; Слаўскі, 1, 324.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Го́ран, гарно́ ’горан’ (БРС, Нас., Шат., Касп., Сл. паўн.-зах.). Рус.горн, го́рон, укр.горно́, го́рен, горн. Далей сюды адносяцца польск.garnek, чэш.hrnek ’гаршчок’ і г. д. Роднаснымі з’яўляюцца лац.fornus ’печ’, ст.-інд.ghṛṇá‑ ’жар’. І.‑е. *guhr̥no‑ (да дзеяслова *guher‑ ’гарэць’). Гл. Фасмер, 1, 442; вельмі падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 7, 210–211.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пазорны ’прыгожы, відны, статны’ (Гарэц., Бяльк., Янк. БП, Янк. I, Шн., Нар. лекс.), ’той, хто непрыстойна сябе паводзіць’ (Сл. ПЗБ), пазу͡орны ’прыгожы’ (Федар. VII). Рус.позорный ’непрыстойны, ганебны’, ст.-рус.позорный ’непрыстойны, ганебны’, польск.pozorny ’уяўны, які задаецца’, чэш.pozorný ’уважлівы’, славен.pozóren ’уважлівы’, балг.позо́рен. Прыметнік на ‑n‑ ад слав.pozorъ ’увага; ганьба’. Далей гл. зорыць, зрэнкі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
najdalej
найдалей; найпазней; не далей як; не пазней як;
najdalej za tydzień — не пазней, як праз тыдзень;
najdalej we wtorek pojadę do Krakowa — самае позняе ў аўторак я паеду ў Кракаў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Wéile
f -
1) пэўны час
über éine kléine ~ — кры́ху пачака́ўшы
2) во́льная часі́на, во́льны час
damít hat es (noch) gúte ~ — гэ́та (паку́ль) не да спе́ху
◊ éile mit ~ — ≅ цішэ́й е́дзеш – да́лей бу́дзеш
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
1.аб кім-чым, пра каго-што, па кім-чым і без дап. Рабіць вывад адносна каго-, чаго-н.; меркаваць пра каго-, што-н., думаць, разважаць.
С. аб літаратуры.
С. пра каго-н. па рабоце.
2.каго-што. Разглядаць чыю-н. справу ў судовым парадку, а таксама ў таварыскім судзе.
С. злодзея.
3.каго-што, пра каго-што. Ацэньваць каго-, што-н., ганіць, дакараць у чым-н.
За добрую справу не судзяць.
4.каго-што і без дап. У спартыўных спаборніцтвах: сачыць за выкананнем правіл гульні і вырашаць спрэчныя пытанні.
С. футбольны матч.
5. (таксама зак.), што каму або без дап. Прадвызначаць (-ачыць) (пра што-н. непрадбачанае, што не залежыць ад волі чалавека).
Не судзіў лёс яму больш пажыць і зрабіць.
6.судзі́(це) (звычайна са словамі «сам», «самі»), Ужыв. ў знач.: рашай (це).
Судзі сам, як далей паступіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
höher
1.
a больш высо́кі, вышэ́йшы
die ~e Mathematík — вышэ́йшая матэма́тыка
die ~e Stélle — вышэ́йшая інста́нцыя
2.adv вышэ́й
~ máchen — зрабі́ць вышэ́й, падня́ць
◊ ~ geht's nicht mehr! — дале́й няма́ куды́! (гэта ўжо мяжа)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
пакро́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
1. Пачаць крочыць, пайсці куды‑н. Скруціўшы па цыгарцы, браты павольна пакрочылі да штаба.Кавалёў.Дачакаўшыся канца ўрока, Іван выйшаў на вуліцу. Пастаяўшы крыху, пакрочыў да хаты.Шахавец.Каб не ісці вуліцай, дзе можна было сустрэцца з нямецкімі патрулямі,.. [Гонка] знарок звярнула з дарогі і пакрочыла полем, потым агародамі.Сіняўскі.
2.перан. Пачаць развівацца ў якім‑н. кірунку. У чацвёртым годзе пяцігодкі [гаспадарчая] рэформа пакрочыць далей.«Звязда».
3. Крочыць некаторы час. Пакрочыць гадзіну па цэхах завода.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павіва́цца, ‑аецца; незак.
1. Пралягаць, ісці павіляста. Ідзе Сцёпка, дзе чыгункаю па шпалах, а дзе вузенькаю сцежкаю, што павіваецца па хібах насыпу побач чыгункі.Колас.Наперадзе ў лагчыне луг, а далей між зялёных кустоў павіваецца рэчка.С. Александровіч.
2. Расці павіваючыся, віцца. Хмель зялёны каля тыпу павіваўся.Ставер.Раскідаў разлапістае галлё волат-дуб, павіваліся нейкія невядомыя казачныя расліны.Даніленка.// Быць пакручастым. [Чалавек] быў без шапкі, мяккія валасы павіваліся дробнымі кудзерамі, дзюбаты насок не псаваў аліўкавага аблічча.Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наха́бнасць, ‑і, ж.
1. Бессаромная назойлівасць, бесцырымоннасць. Патржанецкі з цікавасцю аглядаў.. сухенькага, ужо старога чалавека, які, нягледзячы на старасць, трымаўся як малады, глядзеў у вочы без страху, але і без нахабнасці.Чарнышэвіч.— А вы не пашкадуеце потым, калі даведаецеся, аб чым ідзе гутарка? — з інтрыгуючай нахабнасцю, нібы пагражаючы, цягнуў далей незнаёмы.Машара.
2. Нахабны ўчынак. Сякерын, не пытаючы дазволу, бярэ дзяўчыну пад руку, а яна, як бы ў адказ на ягоную нахабнасць, левай рукой бярэ мяне пад руку.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)