убо́р, ‑у, м.

Убранне, адзенне; строі. Часам гаспадыні бывае лепш. Тады яна злазіць з печы, адкрывае каваныя скрыні, выцягвае адтуль свае уборы. Асіпенка. [Сяргей з Таняй] спыніліся каля палаткі з дзявочымі ўборамі. Машара. Выходзіць Домна Іванаўна — маці паэта, вясковая кабета ў простым чысценькім уборы. С. Александровіч. // Адзенне, убранне, прызначанае на якія‑н. пэўныя акалічнасці. Шлюбныя уборы. □ Усе леснікі былі ўжо ў зборы, у лепшым стражніцкім уборы: У новых куртках са шнурамі, А на грудзінах са знакамі. Колас. // Тое, што і галаўны ўбор. Дождж, я верыў, дабрадзей, І чакаў яго штодзень. Дачакаўся І — на двор, З галавы здымаю ўбор. Калачынскі. // Якое‑н. упрыгожанне або дадатак да ўбрання чаго‑н. Хоць гаспадар і ўздыхнуў па ім [кані], ды зняў сядло з уборам залатым. Дубоўка. // Пра тое, што ўпрыгожвае сабою што‑н. (лісце, снег, іней і пад.). Бярозы былі ў прыгожым уборы, на ветры трапяталася зялёнае, з ружовым адценнем лісце. Гурскі. Пахіліліся галіны пад белым уборам. Лынькоў. Мне на плечы ніцыя акацыі Сыплюць свой пялёсткавы ўбор. Шымук.

•••

Галаўны ўбор — агульная назва рэчаў, якія надзяваюцца на галаву (шапкі, капелюшы і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ухілі́цца, ухілюся, ухілішся, ухіліцца; зак.

1. Адхіліцца ўбок, адхіснуцца. Жаўнер, на якога замахнуўся дзед, пабялеў, як палатно, і падаўся крута ўбок, каб ухіліцца ад сякеры. Колас.

2. Звярнуць, павярнуць у якім‑н. напрамку. [Сцяпанаў:] — Вяртаючыся дамоў, я знарок ухіліўся ад курсу ў правы бок. Алешка.

3. перан. Адысці, адхіліцца ад чаго‑н. асноўнага, першапачатковага. [Клёст:] — Э, сябры мае мілыя, ды мы ж ад тэмы ўхіліліся! Вася, налівай. Зробім яшчэ па адной. Шашкоў.

4. перан. Пазбавіцца ад чаго‑н. Міхал ідзе ды йдзе ў абходы, І не ўхілішся ад шкоды: То дуб ссякуць, бярозу зваляць. Колас. Нават самаму вопытнаму драматургу вельмі цяжка ўхіліцца ад памылак «тэхнічнага» характару. Ярош.

5. перан. Адмовіцца, устрымацца ад якіх‑н. учынкаў, дзеянняў. Няхай сабе і ноч ідзе, Не ўхілюся ад сустрэчы З усім, што прыйдзе да мяне. Буйло. Мне ўхіліцца б лепш тады адразу і ад спрэчак, і ад вашых спраў. Русецкі. // Пазбегнуць прамых, адкрытых выказванняў, меркаванняў. — А хіба мы з табой адны на свеце? — спытаўся я, каб ухіліцца ад адказу. Гарбук. — Дзе ж ты быў? — спытала маці. — Ды так, хадзіў поле аглядаць, сенажаці, — ухіліўся.. [Андрэй] ад прамога адказу. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

would

[wʊd]

v., p.t. of will

ужыва́ецца

а) для абазначэ́ньня бу́дучага ча́су

б) для абазна́чаньня паўто́рнага дзе́яньня ў міну́лым ча́се

The children would play for hours on the beach — Дзе́ці, быва́ла, гадзі́намі гуля́лі на пля́жы

в) для вы́казаньня жада́ньня

Would (that) I were rich! — Каб жа я быў бага́ты!

г) у пыта́ньнях у ве́тлівай фо́рме

Would you help us, please? — Ці не маглі́ б вы дапамагчы́ нам, калі́ ла́ска?

д) для абазначэ́ньня ўмо́ўнага ла́ду

if he would only try, he could do it — Калі б ён то́лькі спрабава́ў, ён мог бы гэ́та зрабі́ць

I would rather read the book than go to the movies — Я лепш пачыта́ю, чым пайду́ ў кіно́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

rather [ˈrɑ:ðə] adv.

1. да некато́рай ступе́ні, частко́ва, не́калькі, тро́хі;

rather dull/in teresting/dark/lengthy даво́лі ну́дны/ціка́вы/цёмны/до́ўгі;

Simon’s always been rather a difficult person to get along with. Сайман такі чалавек, з якім заўсёды нялёгка паладзіць.

2. дакла́дней; па пра́ўдзе ка́жучы;

Rather we have won. Наадварот, мы перамаглі;

We came home late last night, or rather, early this morning. Мы прыйшлі позна ўчора, а правільней, сёння раніцай.

♦ rather than лепш, ле́пей; ахво́тней, перава́жна;

I had rather/I would rather/I’d rather я б адда́ў перава́гу, я палічы́ў бы за ле́пшае, я б ахво́тней;

To be honest I’d rather have a quiet night in front of the TV. Шчыра кажучы, я б лепей правёў вечар перад тэлевізарам.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

куды́ прысл

1. пыт wohín?;

куды́ ты ідзе́ш? wohín gehst du?;

2. займ адносн wohín; in den (die, das); in wélchen (wélche, wélches);

вёска, куды́ яны́ прыйшлі́ das Dorf, in das sie kamen;

куды́ ні wohín auch;

куды́ ні паглядзі́ш wohín man auch sieht;

3. у знач часц разм (значна) viel, bei wéitem;

куды́ лепш viel bésser; bei wéitem bésser;

хоць куды́! разм sehr schön!; príma;

куды́ табе́! (выказванне сумнення, адмаўлення) ach wo!, das kannst du ja gar nicht!;

куды́ табе́ раўня́цца з ім! du kannst dich doch nicht mit ihm vergléichen!;

куды́ там! ach wo!, das geht nicht! куды́ ні йшло́! mag sein!, méinetwegen!

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Газ 1 ’газ’ (БРС). Рус. газ, укр. газ ’тс’ і г. д. Слова, якое штучна ўтворана брусельскім хімікам І. Б. ван Гельмантам (1577–1644 гг.) на аснове грэч. слова χάος ’хаос’. У рус. мове гэта слова, паводле Фасмера (1, 382), з ням. або гал. Gas ці франц. gaz. Гл. яшчэ Шанскі, 1, Г, 7; Клюге, 233; MESz, 1, 1037. У бел. мову гэта слова папала праз пасрэдніцтва рус. або польск. мовы. Паколькі няма дакладных даных наконт гісторыі яго ў бел. мове, то прыходзіцца толькі меркаваць, улічваючы агульную сітуацыю і ролю, якую ігралі гэтыя абедзве мовы ў фарміраванні лексікі бел. мовы новага часу (асабліва навукова-тэхнічнай).

Газ 2 ’тканіна газ’ (БРС). Рус. газ, укр. газ ’тс’. Запазычанне з франц. gaze ’газ, вуаль’. Звычайна першакрыніцай гэтага слова лічаць назву месца Газа ў Палесціне. Гл. Фасмер, 1, 382. Іншыя этымолагі ўказваюць, што ў гэтым месцы ніколі не выраблялі такую тканіну і не гандлявалі ёю. Таму першакрыніцай франц. gaze лепш лічыць іспан. gasa < араб. kazz < перс. käž. Гл. Клюге, 236; Локач, 91; Шанскі, 1, Г, 8 (апошні ў пэўным сэнсе вельмі заблытана перадае сутнасць этымалогій Локача і інш.).

Газ 3 ’вельмі шырокі брод у рацэ ці возеры’ (Яшкін). Як відаць з крыніц, якія прыводзіць І. Я. Яшкін (лепел.), слова гэта вядома на вельмі абмежаванай тэрыторыі (параўн. яшчэ ў Яшкіна, там жа, Газ — урочышча на Красенскім возеры на Дзісеншчыне) і, здаецца, з’яўляецца рэліктавым словам. Як лічыць Трубачоў, Эт. сл., 6, 113–114, ёсць сувязь з паўд.-слав. мовамі; параўн. серб.-харв. га̑з ’брод’, славен. gȃz, балг. га́зя ’брадзіць і да т. п.’ БЕР (III, 224) неабгрунтавана разглядае яго як толькі паўд.-слав. лексему. Этымалогія ўсёй групы слоў няясная (некаторыя меркаванні БЕР, там жа: лічыцца цёмным па паходжанню словам; праблематычна звязваць яго з арм. лексемай або думаць, што яно запазычана з дака-мізійскай крыніцы). Трубачоў, там жа, бачыць тут і.-е. *g​u̯ā‑ ’ісці’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

better

I [ˈbetər]

1.

adj.

1) ле́пшы

a better plan — ле́пшы плян

2) здараве́йшы

I am better today — Сёньня я ле́пей чу́юся

3) бо́льшы

the better part — бо́льшая ча́стка, бальшыня́ f.

2.

adv.

1) лепш, ле́пей, ляпе́й

2) бо́льш

better than a mile — бо́льш за мі́лю

3.

v.t.

1) паляпша́ць, папраўля́ць

2) пераганя́ць; перавыша́ць

4.

v.i.

паляпша́цца; папраўля́цца

5.

n.

ле́пшы -ага m., ле́пшая f., ле́пшае n.

the better of two roads — ле́пшая зь дзьвюх даро́г

You will be better off — Выгадне́й бу́дзе вам

•

- better oneself

- betters

- for better for worse

- for the better

- get the better of

- have the better of

- had better

- think better of

II [ˈbetər]

n.

асо́ба, яка́я йдзе ў закла́д

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

пераступі́ць I сов.

1. переступи́ть, перешагну́ть;

п. це́раз паро́г — переступи́ть (перешагну́ть) че́рез поро́г;

2. переступи́ть;

п. на но́вае ме́сца — переступи́ть на но́вое ме́сто;

п. з нагі́ на нагу́ — переступи́ть с ноги́ на́ ногу;

3. перен. переступи́ть, нару́шить; преступи́ть;

п. мяжу́ прысто́йнасці — переступи́ть (нару́шить) грани́цу прили́чия;

п. зако́н — преступи́ть зако́н

пераступі́ць II сов.

1. уступи́ть;

я ~пі́ў яму́ сваю́ чаргу́ — я уступи́л ему́ свою́ о́чередь;

2. (сделать уступку) уступи́ть;

старо́му чалаве́ку трэ́ба п. — ста́рому челове́ку на́до уступи́ть;

3. (што) поступи́ться (чем);

я лепш сваё ~плю́ — я лу́чше свои́м поступлю́сь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

зарадзі́ць ​1, ‑раджу, ‑родзіш, ‑родзіць; зак., што.

Разм. Выклікаць, парадзіць (думкі, пачуцці і пад.). Зарадзіць сумненне ў кім-небудзь.

зарадзі́ць ​2, ‑раджу, ‑радзіш, ‑радзіць; зак., каго-што.

1. Уставіць зарад (снарад, патрон, узрывальнік і пад.) у што‑н. Зарадзіць гармату. Зарадзіць дыск. Зарадзіць міну. Зарадзіць стрэльбу шротам.

2. Падрыхтаваць да дзеяння, уставіўшы што‑н., заправіўшы чым‑н. Зарадзіць фотаапарат.

3. Перадаць якую‑н. энергію (целу, прыбору і пад.). Зарадзіць акумулятар. Зарадзіць анод дыёда.

4. перан. Абудзіць якое‑н. пачуццё, якую‑н. якасць. [Шыковіч] гарэў жаданнем паспрачацца. І не дзеля таго, каб нешта даказаць свайму апаненту, а хутчэй каб зарадзіць, распаліць самога сябе. Шамякін. А дзед, ці ўзяўшыся за якую работу, ці седзячы з палонныя за сталом, — усюды стараўся як мага лепш зарадзіць.. [Алеся] для ўдзячнай, самаахвярнай стараннасці. Брыль.

зарадзі́ць ​3, ‑родзіць; зак.

Разм. Урадзіць, даць багаты ўраджай. — Сёлета ў нас пшаніца добрая зарадзіла. Лобан. Не зарадзіў мак — перабудзем і так. З нар.

зарадзі́ць ​4, ‑раджу, ‑радзіш, ‑радзіць; зак., што і з інф.

Разм. Распачаць якое‑н. бясконцае, бесперапыннае дзеянне; пачаць гаварыць, паўтараць адно і тое ж. Зарадзіў адно і тое ж. Зарадзіў насвістваць. // без дап. Пачаць бесперапынна ісці, ліць (пра дождж). Па лужынах заскакалі бурбалкі, значыцца, дождж зарадзіў надоўга. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ат, выкл.

1. Пры перадачы абвяржэння, рашучага адмаўлення. — Ат, не крывіце душою, дзядзька Цымбал, — высокім нецярплівым голасам умешваецца Ульяна. Скрыган. — Ат, не прыставай. Я доўга не буду, толькі пабачу аднаго чалавека і прыйду, — супакоіў [жонку] Лявон. Дамашэвіч. Сідар кіне недакурак на зямлю, растопча яго і скажа, зневажальна зірнуўшы на Кручка: — Ат, глупства. Чарнышэвіч.

2. Пры перадачы непрыемнасці, адчаю; эх. — Ат! — махнуў рукой стары. — Быў дуб, ды сваё адшумеў. Хадзем вось лепш у хату. Брыль. [Бацька:] — Ат, скруцілася дурніца. Ніякага зладу з ёю [Гэлькай] няма. Грахоўскі. — Ат, што было, то было, — не залюбіў Сцяпан і, каб перавесці гаворку, зноў пачаў пра сала. Гроднеў.

3. Пры перадачы бесклапотнасці, нядбайнасці: няхай, так. Навіну радасную гэту [прылёг жаваранка] Паслаў адразу ў газету. А што, калі не надрукуюць? Ат, жаваранка й так пачуюць! Вітка. [Цёця Сіма:] — Ат! Зробім усё і без тае цёткі, менш мітусні ў кватэры будзе. Дубоўка. [Васіль Сямёнавіч:] — Ат, што там доўга гаварыць альбо вельмі браць да галавы, калі ўсё ідзе на лад... Паслядовіч.

4. Пры выказванні незадаволенасні, прыкрасці. [Тарэнта:] — Ат, каб не казаць дрэннага слова, не чалавек ты, Мікіта, душы не маеш чалавечай, братавай. Галавач. [Маці:] — Ат, знайшоў каго слухаць — Данілу. Той спіць і ў сне партфель бачыць. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)