◎ Насяка́нік ’кіёк з насечкамі, зробленымі спецыяльна яшчэ на растучым дрэве’, ’насмешлівая назва рабога’ (Нас.), нася‑ кинка ’настырная, з вострым языком дзяўчына’ (Нар. сл.), насякийло ’рабы чалавек’ (Мікуц.). У выніку семантычнай кандэнсацыі спалучэнняў з насекины(и) ’сукаваты; рабы’ (Нас.); да сячы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Валюх ’пузан, цяльпук, мяла’ (Клім.), валюхла ’капун, павольны ў хадзьбе чалавек’ (З нар. сл.), валюх‑валюх ’выклічнік (пра хаду)’ (КСП). Да валяць з экспрэсіўнай суфіксацыяй; параўн. валёх‑валёх ’выклічнік’, рус. валях, валяха, валяшка, валява, валюга, валюшка ’цяльпук’, увалень, бесар. валюхаваты ’цяльпук’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вірасаві́к ’жарабя, якое нарадзілася ў верасні месяцы’ (КЭС, лаг.). Да верасаві́к < верасовы < верасень (гл.). Параўн. польск. wrześniak ’зайчанё, якое нарадзілася ў верасні’; ’конь-верасавік, які лічыцца трывалым, здаровым’; ’чалавек, які выглядае маладым і свежым, бо верасень — самы здаровы месяц’ (КСПГ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вірлач ’вірлаты’ (Сцяц., Мат. канф. МДПІ, Янк. III). Укр. вирлач ’тс’. Утворана ад ві́рла, вірлы (гл.) і экспрэсіўнага суф. ‑ач. На поўначы Беларусі (Дзісеншчына) ужываецца лексема з суф. ‑ун: вірлу́н ’вірлавокі чалавек’ (Нар. сл.). Сюды ж вірлачы (абразл.) ’вочы’ (Сцяц.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тру́ля ‘марудны чалавек, маруда’ (лід., Сл. рэг. лекс.). Няясна; можна параўнаць з укр. дыял. труля́ти ‘штурхаць’ (гл. туляцца) або з лат. truls, абл. truļš ‘тупы, тупалобы’, ‘атупелы (погляд)’, якое з trult ‘станавіцца тупым’, trulēt ‘тс’ < і.-е. *treu‑ (Каруліс, 2, 431).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ахара́так ’аб’едак’ (Касп.), ахряткі ’аб’едкі’ (гарадоц., Яшкін, вусн. паведамл.), рус. алан. охоратки ’рэшткі ежы, якія кідаюць жывёле’, магчыма, сюды ж і охорат ’чалавек, худы на выгляд’ пск., цвяр., асташ. (КСРНГ). Няясна, магчыма, да незафіксаванага *харатаць. Паводле Трубачова (пісьм.), да аскротак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Курме́ль 1 ’пячкур’ (Сл. паўн.-зах., Касп., З нар. сл., Нар. сл., Жук.). Рус. курмел ’тс’. Балтызм. Літ. kurmelis ’тс’. Дэмінатыўная форма да kurmis ’крот’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 55).
◎ Курме́ль 2 ’чалавек малога росту’ (Касп.). Да курдзель (гл.) пад уплывам курмельі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
высо́кий в разн. знач. высо́кі;
высо́кая иде́йность высо́кая ідэ́йнасць;
высо́кая те́хника высо́кая тэ́хніка;
высо́кая производи́тельность труда́ высо́кая прадукцы́йнасць пра́цы;
высо́кий гость высо́кі госць;
высо́кий го́лос высо́кі го́лас;
высо́кий стиль высо́кі стыль;
высо́кая температу́ра высо́кая тэмперату́ра;
высо́кий челове́к высо́кі чалаве́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
géistig
I
a
1.
духо́ўны; разумо́вы
~e Árbeit — разумо́вая пра́ца
2.
adv разумо́ва, духо́ўна
der ~ beflíssene Mensch — чалаве́к разумо́вай пра́цы
II
a спіртны́
~e Getränke — спіртны́я напі́ткі [напо́i]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
héute
adv сёння
~ früh — сёння раніцо́й
von ~ ab — ад сённяшняга дня
~ in acht Tágen — праз тддзень
die Júgend von ~ — суча́сная мо́ладзь
er ist nicht von ~ — ён чалаве́к быва́лы
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)