прае́здзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак.
1. Ездзіць які‑н. час. Цэлага паўгода .. [Андрэй] прымушан быў ездзіць з таварнымі цягнікамі. Але толькі паўгода. Потым — зноў пасажырскі і, урэшце, кур’ерскі, на якім праездзіў Андрэй палавіну свайго жыцця. Лынькоў.
2. што. Разм. Патраціць на паездку. Праездзіць сто рублёў. // Страціць, прапусціць што‑н. ездзячы. — З’ездзіў я так, што напэўна праездзіў і сваю Верханскую школу і сваю настаўніцкую службу, — сказаў Лабановіч. Колас.
3. што. Едучы па адным і тым жа месцы, пракласці, пратаптаць дарогу; уездзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ссо́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. ссох, ‑ла; зак.
1. Высахнуць, завянуць, загінуць ад неспрыяльных умоў (пра расліны). Трава ссохла. □ Яблыні вунь як даглядае гаспадар і то возьмуць часам і ссохнуць. Пальчэўскі.
2. перан. Разм. Знудзіцца, стаць худым ад перажыванняў, турбот і пад.; зачахнуць. Цяпер-то я [Андрэй] зразумеў, што Міша любіць Таню і любіць шчырэй, чым я. Хлопец зусім ссох па ёй. Чарнышэвіч.
3. Страціць свежасць; сасмягнуць (пра губы). [Сымон:] — Ты [Ганна] стамілася, галубка, Ссохлі губкі. Ты ў агні. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накла́д м., спец.
1. (действие) наклада́нне, -ння ср., накла́дванне, -ння ср.;
2. (ущерб) стра́та, -ты ж., уро́н, -ну м.; про́йгрыш, -шу м.;
◊
оста́ться в накла́де прайгра́ць, стра́ціць, пане́сці стра́ту;
не бу́дешь в накла́де нічо́га не прайгра́еш (не стра́ціш);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
control1 [kənˈtrəʊl] n.
1. кірава́нне
2. кантро́ль, праве́рка
3. стры́манасць, самавало́данне
4. рэгуліро́ўка, рэгулява́нне
5. tech. рыча́г; ру́чка
6. pl. controls панэ́ль кірава́ння;
a control tower aeron. кантро́льна-дыспе́тчарскі пункт;
be in control (of) мець свой уплы́ў, кірава́ць, кантралява́ць;
bring under control падпара́дкаваць свайму́ ўплы́ву;
get beyond/out of control вы́йсці з-пад кантро́лю/уплы́ву;
lose control стра́ціць кантро́ль/самавало́данне
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
wit [wɪt] n.
1. ро́зум;
quick wit ке́млівасць;
wit and wisdom ро́зум і му́драсць;
dull wit ту́пасць
2. дасці́пнасць
♦
be at one’s wits’ end быць збянтэ́жаным, быць у тупіку́;
collect/gather one’s wits супако́йвацца;
be scared/frightened/terrified out of one’s wits напу жа́цца да сме́рці;
live by/on one’s wits выкру́чвацца;
be out of one’s wits стра́ціць ро́зум, звар’яце́ць, з’е́хаць з глу́зду
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
абле́зці
1. (страціць валасы, пер’е) kahl wérden; sich ábreiben* (зношвацца);
каўне́р абляза́е der Pélzkragen wird kahl [réibt sich ab];
2. (ліняць) (sich) háaren (пра жывёл); (sich) häuten (пра змяю); (sich) máusern vi (пра птушак);
3. (пра лак, фарбу) ábbröckeln vi (s), ábgehen* vi (s); die Fárbe verlíeren* (паліняць)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
зга́снуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; пр. згас, ‑ла; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перастаць гарэць, свяціць; патухнуць, загаснуць. Ракета прарэзала заслону дажджу, зашыпела ў вышыні і згасла. Шамякін. Пад вечар згаслі яркія кастры. Танк. / Пра канец дня і надыход ночы. Дзень згас.
2. перан. Знікнуць, кончыцца (пра пачуцці, надзеі і пад.). Не згасне той запал агністы, З якім пад шолах кумача Кляліся сэрцам урачыста Ва ўсім браць прыклад з Ільіча. Бялевіч. На задні план сышлі згрызоты, Агонь і жар у сэрцы згас. Колас. / Пра жыццё, сілы. Яшчэ ў грудзях не згаслі сілы, Яшчэ не слабнуць сэрца крылы, Не адцвіла ў душы вясна! Гілевіч. // Зачахнуць, памерці (пра чалавека). [Маці] хутка згасла на непасільнай працы, як свечка на ветры, у свае трыццаць дзевяць год. Клышка. Згас стары дзядок без болю, Раз ці два адно зяхнуў. Колас. // Страціць жывасць, выразнасць (пра вочы, позірк, усмешку). Вясёлая, але пустая гаманлівасць пакінула.. [Васіля], усмешка на чырванашчокім твары згасла. Мележ.
3. перан. Страціць значэнне, забыцца. Ніколі не згасне слава аб тых, хто аддаў сваё жыццё ў імя людскога шчасця. «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здранцве́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Страціць адчувальнасць, гібкасць ад холаду або нязручнага становішча; амярцвець, адзеравянець. — Усё цела здранцвела: мусіць, гадзін пяць ляжалі нерухома. Маўр. Ногі Андрэя так здранцвелі, што ён ледзь адчуваў іх. М. Ткачоў.
2. перан. Прыйсці ў стан нерухомасці, знямення ад моцнага перажывання, страху і пад.; замерці. [Гольц-Мілеру] раптам стала ясна, што брат памірае, і ўсё ў ім здранцвела... Мехаў. Фішар таксама ўчуў нешта і як быў, укленчыўшы ў іржышчы, так і здранцвеў у напружанай позе сполаху. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адабра́ць¹, адбяру́, адбярэ́ш, адбярэ́; адбяро́м, адбераце́, адбяру́ць; адбяры́; адабра́ны; зак.
1. каго-што. Сілай забраць у каго-н., прымусіць каго-н. аддаць якую-н. рэч
А. грошы.
2. Пазбавіць каго-н. якіх-н. якасцей, пачуццяў, права на што-н.
Страх адабраў усе сілы.
3. што. Адняць час, здароўе і пад. на выкананне чаго-н.
Пераправа адабрала многа часу.
4. што., безас. Страціць здольнасць валодаць чым-н.
Не мог ісці, ногі адабрала.
5. каго-што. Выбраць з аднастайных прадметаў такія, якія вылучаюцца якой-н. якасцю або прыкметай.
А. неабходную літаратуру для бібліятэкі.
|| незак. адбіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. адбіра́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.) і адбо́р, -у, м. (да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
план, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Чарцёж, які паказвае на плоскасці мясцовасць, збудаванне і пад.
П. зямельнага ўчастка.
2. Загадзя намечаная сістэма мерапрыемстваў, якая прадугледжвае парадак, паслядоўнасць і тэрмін выканання работ.
Вытворчы п.
Працаваць па плане.
Каляндарны п.
3. Праект, праграма якога-н. дзеяння.
П. падарожжа.
4. Узаемнае размяшчэнне частак, паслядоўнасць, сістэма.
П. урока.
5. Месца, размяшчэнне якога-н. прадмета ў перспектыве.
Пярэдні п.
Адысці на задні п. (перан.: страціць актуальнасць, стаць другарадным).
6. Маштаб паказу прадметаў, асоб пры здымках, у творах і пад.
Паказаць што-н. на кінаэкране буйным планам.
7. Галіна праяўлення чаго-н. або спосаб разгляду чаго-н., пункт гледжання (кніжн.).
Роля гераічнага плана ў кінафільме.
У тэарэтычным плане.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)