самака́т, -а, М -ка́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Механічнае рухальнае прыстасаванне, на якім катаюцца, адштурхоўваючыся ад зямлі нагой, і якое мае выгляд планкі на двух колцах з прымацаванай да яе ручкай накшталт веласіпеднага руля.

2. уст. Назва веласіпеда, матацыкла, аўтамабіля.

|| прым. самака́тны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

тэлефо́н, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Прыстасаванне для перадачы і прыёму гуку на адлегласці пры дапамозе электрычнай энергіі.

Гаварыць па тэлефоне.

2. Апарат для размовы такім спосабам.

Аддаць т. у рамонт.

3. Нумар такога апарата.

Запісаць т. знаёмых.

|| прым. тэлефо́нны, -ая, -ае.

Тэлефонная станцыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ціскі́, -о́ў.

1. Прыстасаванне для заціску і трымання прадмета пры яго апрацоўцы.

2. перан. Тое, што пазбаўляе свабоды дзеяння, ставіць у цяжкае, бязвыхаднае становішча.

◊

Узяць у ціскі —

1) прыгнятаючы, поўнасцю падпарадкаваць сабе;

2) пра двухбаковы ахоп войск праціўніка.

|| прым. ціско́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

шлем, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Старажытны металічны воінскі галаўны ўбор, які ахоўваў галаву ад удараў, стрэл.

2. Спецыяльны галаўны ўбор лётчыкаў, танкістаў, спартсменаў і інш.

Скураны ш.

3. Спецыяльнае прыстасаванне, якое ахоўвае галаву і ізалюе яе ад навакольнага асяроддзя.

Вадалазны ш.

Кіслародны ш.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

аўтасто́п, ‑а, м.

1. Прыстасаванне для аўтаматычнага спынення поезда пры падыходзе яго да закрытага пуцявога сігналу.

2. Сістэма арганізаванага выкарыстання турыстамі спадарожных машын для праезду часткі шляху.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

камута́тар, ‑а, м.

1. Прыбор для замыкання і размыкання электрычнага ланцуга або для змянення напрамку току.

2. Прыстасаванне, род мясцовай тэлефоннай стапцыі для ручнога злучэння тэлефонных ліній.

[Ад лац. commutare — мяняць, перамяняць.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нумара́тар, ‑а, м.

1. Апарат для нумаравання (аблігацый, білетаў, квітанцый і пад.).

2. Прыстасаванне пры электрычным званку, якое паказвае нумары месц, адкуль падаецца званок (напрыклад у гасцініцы).

[Ад лац. numerator — лічыльнік.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

токапрыёмнік, ‑а, м.

1. Прыстасаванне для перадачы току з кантрольнага проваду (або рэйкі) рухавіку электратранспарту. Токапрыёмнік тралейбуса.

2. Назва розных прыбораў, у якіх адбываецца ператварэнне электрычнай энергіі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фотапрыёмнік, ‑а, м.

1. Апарат для прыёму фотатэлеграфных відарысаў па радыё або правадной лініі сувязі.

2. Прыстасаванне, якое прымае прамянёвую энергію і ператварае яе ў электрычныя сігналы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Кро́шні ’прыстасаванне насіць корм у хлеў’ (Нік. ЭШ, Хрэст. дыял., ДАБМ, Маш.), ’прыстасаванне насіць за спіной грыбы, ягады і інш.’ (ТС, Круч.). Рус. крошни ’заплечны кош’, балг. крошня ’кош’, серб.-харв. крошгьа ’вялікі кош’, славен. krošnja ’насілкі’. Да *krosnja. Гл. кросна (Бернекер, 1, 624).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)