◎ Лапасты 1 ’вушы з аўчыны ў шапцы з суконным верхам’ (Кольб.) — відавочна, лопасты (лопасці) (?).
◎ Лапа́сты 2, лапастый сніг ’снег, які падае камякамі’ (Сіг.), кам. лапатый ’шырокі, шыракалісты’ (Сл. паўн.-зах.), укр. лапатий ’з вялікімі лапамі’, ’лапавідны’, ’вялікія камякі (снегу)’, ’вялікія плямы (матэрыял)’. Да лапах (гл.). Аб утварэнні прыметнікаў з суф. ‑ат‑ы ад назваў частак цела гл. Бел. гр. I, 200–201.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Слакі́та, слокі́та ‘непагадзь, слота’ (івац., Нар. сл.). Відавочна, аднакарэннае з рус. сля́коть, асабліва параўн. рус. дыял. сляки́ша ‘слота’, ‑о‑, магчыма, пад уплывам слота (гл.). Мае паралелі ў серб.-харв. сле̏ка ‘марскі праліў’, польск. śląkwa ‘дажджлівае надвор’е, снег уперамешку з дажджом’, śląknąć ‘прамакаць’; слав. словы параўноўваюць з літ. sliñkti, slenkù ‘паўзці, выгінацца’, slankė ‘сыпучы пясок’, slinké, ‑éju ‘спаўзаць’ (гл. Фасмер, 3, 682).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сля́каць ‘слота, мокрае надвор’е’ (ЛА, 2), сля́коць ‘тс’ (ТС). Параўн. укр. дыял. сля́ка, сля́коть, слякота́ ‘тс’, рус. сля́коть ‘тс’, ст.-польск. śląkwa, słęka, польск. sląka ‘дажджлівае надвор’е, снег з дажджом’, серб.-харв. сле̏ка ‘марскі прыліў’. Прасл. *slęk‑/*słǫk‑, адсюль польск. дыял. ślęknąć ‘прамокнуць, вымакнуць’, відаць, гукапераймальнага паходжання, параўн. літ. šlė̃kti ‘пырскаць’, šlakas ‘кропля’ (Фасмер, 3, 682; ЕСУМ, 5, 314; Астроўскі, ABSI, 27, 127).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зе́мніца Халоднае месца, дзе падоўгу вясной ляжыць снег, летам холадна, блізка да паверхні падыходзяць падземныя грунтавыя воды (Слаўг.). Тое ж зімні́ца (Слаўг.).
□ в. Земніца (1884 Дэмб. т. II) Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
на́маразь
1. Замёрзлая верхаводка на лёдзе; наслаенне лёду ад наплыву вады з крынічных месцаў (Нясв., Слаўг., Шчуч.).
2. Замёрзлая ў паветры або на рэчах пара; дробны снег, шэрань (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
ла́па в разн. знач. ла́па, -пы ж.;
ла́пы медве́дя ла́пы мядзве́дзя;
у него́ не ру́ки, а настоя́щие ла́пы у яго́ не ру́кі, а сапра́ўдныя ла́пы;
на ла́пах ёлки лежи́т снег на ла́пах е́лкі ляжы́ць снег;
ла́па культива́тора ла́па культыва́тара;
◊
попа́сть в ла́пы тра́піць у ла́пы;
наложи́ть ла́пу на что́-л. налажы́ць ла́пу на што-не́будзь;
дать в ла́пу даць у ла́пу.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
валі́ць², 1 і 2 ас. не ўжыв., ва́ліць; незак.
1. Ісці, рухацца натоўпам або па́даць, паднімацца ў вялікай колькасці (разм.).
Натоўп валіць.
Пара валіць.
2. заг. валі(це). Ужыв. як пабуджэнне да дзеяння (разм.).
Ну, валі ў магазін!
3. што. Качаючы, збіваць з воўны.
В. валёнкі.
|| зак. павалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць (да 1 і 3 знач.) і звалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены (да 3 знач.).
Паваліў снег.
Паваліць (зваліць) усю воўну.
|| наз. вале́нне, -я, н. (да 3 знач.).
В. сукна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ляпі́ць, ляплю, лепіш, лепіць; незак.
1. што і без дап. Ствараць, рабіць якія‑н. фігуры з пластычнага матэрыялу. Ляпіць бюст. Ляпіць цацкі з пластыліну. □ На дварах дзеці гулялі ў снежкі, ляпілі снежныя бабы. Кавалёў. // Будаваць, майстраваць, карыстаючыся якім‑н. ліпкім, вязкім матэрыялам. Хадзілі ў камбінезонах будаўнікі, падымалі насілкі з цэглай, ляпілі сцяну, паверх за паверхам. Грамовіч. // перан. Ствараць яркія сцэнічныя, літаратурныя вобразы, характары і пад. Што дала мне студыя? Яна ўзбагаціла мяне тэхнікай. Адкрыла законы нашай творчасці. Навучыла ствараць вобраз, ляпіць характар, любіць форму і валодаць ёю. Сяргейчык.
2. што. Разм. Прыклейваць, прылепліваць. Ляпіць аб’яву на сцяну. □ Ногі ўціскаліся ўсё глыбей, вада падступала да лытак, да каленяў, .. ляпіла штаніны да скуры. Мележ. // Размяшчаць адно за другім, не пакідаючы свабоднага месца. Ляпіць адну літару за другой.
3. З сілай ісці (пра мокры снег). Ноччу ляпіў мокры снег, раскісалі дарогі, ледзяною парою абрасталі трасы пад’ёмнікаў. Грахоўскі. Снег ляпіў і ляпіў на шыбы, вокны сталі белыя, быццам знадворку іх завесілі прасціной... Хомчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кру́пы мн
1. Grütze f -, -n;
пярло́выя кру́пы Gráupen pl, Pérlgraupen pl;
я́чныя кру́пы Gérstengrütze f;
грэ́цкія кру́пы Búchweizengrütze f;
аўся́ныя кру́пы Háfergrütze f;
2. (пра снег) Gráupeln pl
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
здзеравяне́лы і здзервяне́лы, ‑ая, ‑ае.
Цвёрды, як дрэва. Здзеравянелы атожылак. // Здранцвелы, анямелы (пра часткі цела). [Васіль] зусім выбіўся з сіл, залез у снег па пояс і не можа ўжо мясіць яго здзеравянелымі нагамі. Колас. Яўхім стомлена павёў плячамі, перагнуўся трохі назад — хацеў разварушыць здзервянелую спіну. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)