Даглядаючы, забяспечыць рост чаго‑н.; вырасціць. Яны [дэлегаты] прыйшлі на з’езд партыйны, Каб вырашыць, абмеркаваць, Як лепш адбудаваць краіну, Заводы новыя ўзняць, Як асушыць балот прасторы. Багаты ўраджай узрасціць.Танк.Ківалі верхавіннем высокія вольхі. Іх балота ўзрасціла.Куляшоў./уперан.ужыв.[Бацька:] — Я ўсе ж павінен служыць сваім людзям, тым людзям, якія ўзрасцілі мой талент, якія стварылі мне славу.Мікуліч.// Узгадаваць. Марыля гатова мучыцца, ахвяраваць усім, толькі, б узрасціць і выхаваць дзяцей.Ярош.Дачку ўзрасціў я. Ёй — дай божа — дваццаць, Яна сама павінна разабрацца.Ставер.//перан. Стварыць клапатлівымі адносінамі. Узрасціць кадры. □ Палессе! Сынам сваім ты даравала Не толькі жыццё і сілу — Ты пастухоў сваіх і генералаў Для гісторыі ўзрасціла.Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умясці́цца, умяшчуся, умесцішся, умесціцца; зак.
1. Поўнасцю змясціцца ў чым‑н., дзе‑н. Язэп асцярожна падышоў да жыта, сарваў колас. Ён не ўмясціўся на далоні.Асіпенка.Чэк трэба было асабліва асцярожна падпісваць: каб умясціцца ў вузенькім радку і, барані божа, не заскочыць якой-небудзь рыскай за блакітнае поле.Скрыган.Падышоў тралейбус, і чарга ўмясцілася ў яго.Сабаленка.//перан. Заняць, запоўніць сабой што‑н. Усё, што здарылася за адзін дзень, не магло ўмясціцца ў галаве [Шылянка].Кавалёў.
2. Размясціцца на якім‑н. месцы. Міхась паслухмяна саслізнуў з лаўкі і ўмясціўся побач з рыжым хлопчыкам.«Вожык».Глыбока ўздыхнуўшы, Чарнавус лепш умясціўся на лаўцы, паставіў на калені локці і апусціў на далоні сваю жорсткую бараду.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Tacere est optimum et pro viribus sapere
Лепш за ўсё маўчаць і быць мудрым па меры сіл.
Лучше всего молчать и быть мудрым в меру сил.
бел. Прамоўчанае слова не псуець. Маўчок — пятачок, а два — грывеннік.
рус. Слово ‒ серебро, молчание ‒ золото. Говори меньше умнее будешь. Больше думай ‒ меньше говори. Много знай, да мало болтай.
фр. Il vaut mieux glisser du pied que de la langue (Лучше оступиться ногой, чем оговориться). Il est bon de parler et meilleur de se taire (Говорить ‒ хорошо, но лучше ‒ помолчать). Grande oreille courte langue (Большое ухо, короткий язык).
англ. Speech is silver, silence is gold (Речь ‒ серебро, молчание ‒ золото).
нем. Reden ist Silber, Schweigen ist Gold (Речь ‒ серебро, молчание ‒ золото).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Arrogantia facit stultum
Ганарыстасць робіць дурным.
Высокомерие делает глупым.
бел. Горды выязджае на хуткім кані, а вяртаецца пешкі. Хто высока нос задзірае, той на лобе гуз набівае. На капейку мёду, а на рубель смуроду. Гаварыла свіння, што даўно каралём была б, але лыч не пускае. Не чванься, гарох, ‒ не лепш бабоў.
рус. Чванство ‒ не ум, а недоумие. Ум во смирении. Для чего нам ум, были б деньги да спесь. Гордым быть ‒ глупым слыть. Гордость ‒ глупости сосед. Спесь ‒ не ум.
фр. La pelle se moque de fourgon (Лопата насмехается над кочергой).
англ. Pride goes before a fall (Гордость предшествует падению).
нем. Dummheit und Stolz wachsen auf einem Holz (Глупость и гордость растут на одном дереве).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
не́льгапрыслвыкбезас man darf nicht, man soll nicht; es ist verbóten (забаронена); man kann nicht, es ist únmöglich (немагчыма);
гэ́тага рабі́ць не́льга das darf man nicht máchen, das geht nicht;
не́льга не… man muss…, man kann nicht umhín…;
не́льга не адзна́чыць man muss féststellen, man kann nicht umhín féstzustellen;
як не́льга лепш aufs béste;
як не́льга горш schléchter geht es wírklich nicht;
з гэ́тым не́льга не пагадзі́цца dagégen lässt sich nichts éinwenden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
very2[ˈveri]adv.
1. ве́льмі, на́дта, ду́жа;
at the very latest найпазне́й;
very well до́бра (згода);
I like it very much. Мне гэта вельмі падабаецца;
I feel very much better. Я адчуваю сябе значна лепш.
2. абсалю́тна, безумо́ўна; са́мы;
I did the very best I could. Я зрабіў усё, што мог.
3. менаві́та, якра́з;
in the very same words якра́з ты́мі сло́вамі;
very much the other way якра́з наадваро́т
4. (пасля адмоўя) зусі́м не, нязна́чна; даво́лі, до́сыць;
not very well нява́жна;
not very rich небага́ты
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
möglich
1.
a магчы́мы, мажлі́вы
ist es ~? — (няўжо́) гэ́та магчы́ма?
álles Mögliche tun* — (з)рабі́ць усё магчы́мае
das ist éher ~ — гэ́та больш пэўна
2.
adv магчы́ма
so bald wie ~ — як мага́ хутчэ́й
sowéit ~ — па ме́ры магчы́масці
so gut wie ~ — як мага́лепш
wie ~, wo ~ — калі́ гэ́та магчы́ма
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
красава́ць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; незак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Цвісці (пра злакавыя расліны). — Лубін сеецца па жыце тады, калі жыта красуе, і лепш яго сеяць пад дождж.Пестрак.У агародах зелянелі каноплі, цвіў мак, красавала нізкарослае жыта.Лупсякоў.// Пышна развівацца, квітнець (пра расліны). На ўзгорку, бачылі ўсе праз вокны, каліна красавала белым цветам.Дубоўка.Усё буйна красавала, — і на палях, і на лугах, і ў лясах.Якімовіч.
2. Тое, што і красавацца (у 2 знач.). Дочкі цвілі, Красавалі, як ружы.Дубоўка.
3. Тое, што і красавацца (у 3 знач.). Між сцёган, сала і грудзінак Красуе ўсмажаны падсвінак.Колас.
4.перан. Тое, што і красавацца (у 5 знач.). Красуй над светам, Рэспубліка Саветаў!Пушча.Красуй, ардэнаносная Краіна Беларусь!Кляшторны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́чага1, нечаму, нечага, нечым, не аб чым.
1.займ.адмоўны(ужываеццазінф.уролігалоўнагаслова). Няма нічога, каб... Чытаць нечага, трэба ісці ў бібліятэку. Хлеба нечым нарэзаць. □ Жыць весела, ды есці нечага.Прыказка.
2.займ.неазначальныўР (ад займ. нешта). Чагосьці. У хаце адна Аўгінька. Яна стаіць і глядзіць нечага ў акно.Зарэцкі.Для нечага ж дадзены чалавеку і смутак і туга.Васілёнак.
3.часціца. Разм.Лепш бы; дарэчы. Узяў бы нечага ўсё. □ Пятрусь сеў на воз, сарваў сваю злосць на кані, сцебануўшы яго пугаю разоў са тры, каб заадно нечага і жонцы задаць страху.Колас.
не́чага2, узнач.безас.вык., зінф.
Не трэба; няма патрэбы, няма сэнсу. І думаць нечага. Нечага спяшацца.
•••
Нечага на бога ківацьгл. ківаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пара́іцца, ‑ра́юся, ‑ра́ішся, ‑ра́іцца; зак.
1. Папрасіць парады ў каго‑н. Параіцца з доктарам. □ Да Кірылы Арлоўскага прыязджалі камандзіры суседніх партызанскіх атрадаў, каб параіцца, як лепш арганізаваць.. тую ці іншую баявую аперацыю.Паслядовіч.— Трэба ўсё ж з металургам параіцца, — сказаў Міхал.Карпаў.Старога Юстыня ў засценку паважалі, нават параіцца да яго прыходзілі.Чарнышэвіч.
2. Абмяняцца думкамі, парадамі. Мы яшчэ параіліся між сабой, што нам рабіць з нашымі прапыленымі трафеямі, ці браць іх з сабою ці аддаць назад.Лынькоў.Параіліся мужчыны, пагаманілі і пастанавілі: аддаць гэтых дзяцей Тарасу пад апеку.Нікановіч.Хлопцы адпаўзлі метраў на дзвесце ад дарогі ў лес, каб параіцца і падсілкавацца.Краўчанка.
параі́цца, ‑раі́цца; зак.
Утварыць новы рой (пра пчол). У Хілімона на пасецы цяпер асаблівай работы не было: пчолы параіліся.Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)