пле́мя, -мя і -мені, Д -мю і -мені, В -мя, Т -мем і -менем, М (аб) -мі і -мені, мн. плямёны, -мён і -мёнаў, н.
1. У дакласавым грамадстве: этнічная і сацыяльная супольнасць людзей, звязаных родавымі адносінамі, агульнай мовай і тэрыторыяй.
Першабытныя плямёны.
2. перан. Народ, народнасць (уст.).
3. перан., адз. Людзі, пакаленне людзей (высок.).
П. змагароў.
◊
На племя (спец.) — для атрымання патомства.
|| прым. племянны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
П. быт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
про́ста.
1. прысл. Прама, не зварочваючы ўбок.
Ідзіце п., потым звярніце налева.
2. прысл. Непасрэдна.
Пачнём п. са справы.
3. чаго. Сапраўды, на самай справе.
Гэтаму п. нельга паверыць.
4. часц. Толькі, не што іншае, як.
Гэта п. здзек.
5. прысл. Неяк выпадкова, без асаблівага намеру.
Зайшоў п. пагаварыць.
6. прысл. Наогул.
Дапамагалі родзічы і п. добрыя людзі.
◊
Проста так — без асаблівых прычын, намеру (у 5 знач.).
Чаго ты прыйшоў? — Проста так.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пахо́дня, ‑і, ж.
Уст. Пераносная свяцільня ў выглядзе ліхтара на доўгай палцы або наматанага на канец палкі прасмоленага пакулля; факел. На двары, у падмёрзлым снезе, пераступалі капытамі коні. Рыпелі палазы. Асветленыя ліхтарамі і паходнямі, сноўдалі сюды-туды людзі. Караткевіч. Людзі распалілі вогнішчы, бегалі вакол іх з паходнямі, шумелі, крычалі, стралялі ў паветра, пускалі ў вячэрняе неба ракеты, каб напалохаць іх [зуброў] і разагнаць, але ўсё было дарэмна. В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
санаві́ты, ‑ая, ‑ае.
Уст.
1. Які мае высокі чын, сан. І пад’ехаў князь той сакавіты, Серабром і золатам расшыты, Зіхаціць, як ясная зара. Бялевіч. [Валуеў] любіў пагаварыць пра карысць Расіі, асабліва, калі слухаюць санавітыя людзі. Караткевіч.
2. Паважны; важны з выгляду. Сама Гертруда з роўнай усмешкай на сціснутых губах абняла санавітага чалавека. Чорны. // Які ўласцівы такому чалавеку. Людзі ходзяць урачыста. У святочных строях, А з павагай, з сакавітай, — Ходзяць, як героі. Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
і́ншы
1. (другі, не такі) ánderer;
ніхто́ і́ншы, як… níemand ánders [kein ánderer] als;
2. (некаторы) máncher; manch éiner;
і́ншыя лю́дзі mánche Léute;
і́ншаму гэ́та падаба́ецца manch éinem wird das gefállen;
і́ншы раз mánchmal
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
змурава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Пабудаваць, узвесці шляхам кладкі (каменю, цэглы і пад.). Змураваць склеп. Змураваць каменную сцяну. □ Людзі ўсе хаўрусам, талакой змуравалі мост па-над ракой. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задзірване́лы, ‑ая, ‑ае.
Які зарос травой, пакрыўся дзёрнам. Рыдлёўка не вельмі каб ахвотна ўваходзіла ў задзірванелы грунт даўняй мяжы. Лупсякоў. Год за годам людзі адбудаваліся, узаралі задзірванелыя палі. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
і́нець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Пакрывацца інеем. Людзі настаўлялі каўняры, хуталіся ў хусткі. Ад дыхання з рота ішла пара, і каўняры, хусткі інелі, інелі валасы, інелі бровы, вейкі. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прада́жніцтва, ‑а, н.
Прадажніцкія паводзіны, учынкі. Безумоўна, ад страху ці нянавісці людзі здольныя на самае чорнае прадажніцтва, але Рыбак, здаецца, не быў ворагам, таксама як не быў баязліўцам. Быкаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сце́рва, ‑ы, м. і ж.
Разм. лаянк. Подлы чалавек. [Рачкоўскі:] — Сам забудзься, што ты — сцерва, дык і людзі забудуцца. Зарэцкі. — Прызнавайся, сцерва! — не вытрымлівае Свірыд і кідаецца на нявестку. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)