Разняха́яць ’стаць лянівым’ (Ян.). Утворана ад часціцы няха́й, як разво́йкацца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЎТАФАЗІРО́ЎКА
(ад аўта... + фаза),
з’ява, якая забяспечвае аўтаматычнае падтрыманне сінхранізму (рэзанансу) паміж рухам зараджанай часціцы і зменай паскаральнага электрычнага поля. Абумоўлена залежнасцю прамежку часу паміж паслядоўнымі момантамі паскарэння часціцы ад яе поўнай энергіі. Адкрыта У.І.Векслерам (СССР, 1944) і незалежна Э.М.Макміланам (ЗША, 1945). Выкарыстоўваецца ў асн. тыпах паскаральнікаў: сінхратронах, сінхрафазатронах, фазатронах. На аснове аўтафазіроўкі спраектаваны цыклічныя паскаральнікі зараджаных часціц на вял. энергіі (100 МэВ і вышэй).
т. 2, с. 121
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
антыбарыёны
(ад анты- + барыёны)
элементарныя часціцы, якія з’яўляюцца антычасціцамі ў адносінах да барыёнаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
антыква́ркі
(ад анты- + кваркі)
элементарныя часціцы, якія з’яўляюцца антычасціцамі ў адносінах да кваркаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
антылепто́ны
(ад анты- + лептоны)
элементарныя часціцы, якія з’яўляюцца антычасціцамі ў адносінах да лептонаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Анё́, анё́ж, аня́ж, аняго́, аняго́ж, аняго́ні, аняго́жчы, ’няўжо, хіба’ (Касп., Бяльк.). Гэты рад прыслоўяў утвораны з узмацняльнай часціцы а‑, прыставачнага элемента не (ня) (гл. Шуба, Прыслоўе, 167), займеннікавага элемента ё, яго і часціцы ж (магчыма, паўторнага ні). Утварэнне некаторых з гэтых прыслоўяў патрабуе ўдакладненняў (напрыклад, ці не ўдзельнічае ў іх утварэнні прыметнік гожы?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адро́ны
(ад гр. adros = моцны)
элементарныя часціцы (пратоны, нейтроны, гіпероны, мезоны), якія моцна ўзаемадзейнічаюць.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
глюо́ны
(ад англ. glue = клей)
электрычна нейтральныя часціцы з нулявой масай спакою і спінам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
БАЗО́НЫ,
бозе-часціцы. 1) мікрачасціцы, якія падпарадкоўваюцца Бозе-Эйнштэйна статыстыцы. Да іх адносяцца фатоны, α-часціцы, π-мезоны, ат. ядры з цотным лікам нуклонаў і інш. 2) Элементарныя ўзбуджэнні ў макраскапічнай сістэме, т.зв. квазічасціцы (феноны ў цвёрдым целе, эксітоны ў паўправадніках і малекулярных крышталях). Базоны маюць нулявы або цэлы спін, што адрознівае іх ад ферміёнаў. Характэрная асаблівасць базонаў — адвольная іх колькасць у пэўным квантавым стане, што дае магчымасць растлумачыць з’явы звышправоднасці і звышцякучасці.
т. 2, с. 221
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Лэнь 1 ’хаця б (як)’, ’каб хоць (які)’ (драг., З нар. сл.). Укр. лен (лем. і ўсх.-славац. лем, lem), славац. len. Паходзяць з le + no, г. зн. з абмежавальнай часціцы lě і ўзмоцненай часціцы no (ESSJ SG, 2, 401–402).
Лэнь 2 ’выпоўзіны’ (Дразд.), рус. памор., сіб. лень, лёнь ’лінянне’. З лынь, якое да ліняць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)