Лачу́га ’хаціна’ (паўд.-усх., КЭС), узята з мовы старавераў — з рус.лачу́га, якое з цюрк. Параўн. чагат.alačuɣ ’палатка, шацёр з лямцу, кары, галін’, тат., кірг.alačyk ’тс’ (Радлаў, 1, 362; Фасмер, 2, 468). Сюды ж лачу́жнік (лаянк.) ’бяздомнік, які цягаецца па чужых хатах, халупах’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АБАЛІЦЫЯНІ́СЦКАЯ ЛІТАРАТУ́РА,
літаратура 1830—60-х г. у ЗША, звязаная з грамадска-паліт. рухам за адмену рабства (гл.Абаліцыянізм). Пачынальнік і буйнейшы дзеяч руху — журналіст і паэт У.Л.Гарысан, выдавец газ. «Liberator» («Вызваліцель», выходзіла ў Бостане ў 1831—65). Найб. вядомыя творы абаліцыянісцкай літаратуры — раманы Р.Хілдрэта «Раб, або Успаміны Арчы Мура» (1836); Г.Бічэр-Стоу «Хаціна дзядзькі Тома» (1852). Тэмы і ідэі абаліцыянізму знайшлі адлюстраванне ў творчасці амер. пісьменнікаў Г.У.Лангфела, Р.У.Эмерсана, У.Уітмена і інш.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Пераку́чча (пырыку́ччэ) ’праход між загародкамі ў хляве’ (кам., Нар. сл.). Да пера- (ці перад‑) і куча2 (гл.), якое з прасл.kǫtja ’хата’ (параўн. серб.-харв.kyћa ’дом’, славен.koča ’хаціна’, макед.ку́ка ’дом’, балг.къща і інш. (Лекс. Палесся, 161, 171), параўн. ку́чка ’загарадка (для курэй, качак і інш.)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БІ́ЧЭР-СТО́У
(Beecher-Stowe) Гарыет Элізабет (14.6.1811, г. Лічфілд, ЗША — 1.7.1896),
амерыканская пісьменніца. У рамане «Хаціна дзядзькі Тома» (1852) адлюстраванне жыцця неграў-рабоў спалучаецца з пропаведдзю прынцыпаў хрысц. маралі. Праблемам рабства ў ЗША прысвечаны публіцыстычная кн. «Ключ да хаціны дзядзькі Тома» (1853) і раман «Дрэд, аповесць пра праклятае балота» (1856). Аўтар рамана «Алдтаунскія старажылы» (1869) і інш., памфлета «Апраўданне лэдзі Байран» (1870), аповесцяў, апавяданняў, вершаў-медытацый на рэліг. тэмы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
hutch
[hʌtʃ]1.
n.
1) кле́тка f. (для зьвярко́ў)
2) хаці́на, ха́тка f.
3) скры́ня f., ку́фар -ра m.
2.
v.t.
садзі́ць у кле́тку, кла́сьці ў ку́фар, скры́ню
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Бярло́г, таксама бярло́га (Шат., Сцяшк. МГ, Яшкін), берало́г (Яшкін). Рус.берло́га, укр.дыял.берлі́г, берло́га, польск.barłóg, чэш.brloh, серб.-харв.бр́љог, славен.brlòg і г. д. Славянскія словы маюць значэнне ’бярлог, логава, хаціна; пячора; саламяны подсціл, смецце і да т. п.’ Лічыцца, што слав.*bьrlogъ, *bьrloga звязаны з серб.-харв.бр́љати ’блытаць, пэцкаць’, бр̀љага ’лужына’, балг.бърло́к ’лужына’ і далей з літ.bur̃las ’гразь, бруд’. Гл. Фасмер, 1, 158–159.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кама́рнік, комарнік ’будан з лазовых галін, абкладзены зямлёю’ (жытк., Нар. сл.). Укр.гуц.комарник ’хаціна для авечага пастуха’, бойк. ’хата для пастухоў на паланіне’, ’хлеўчык на паланіне, у якім пастухі вараць сыр’; польск. паўдп. komar nik, чэш.валаш., славац.komärnik ’столік, паліца ў пастухоўскай хаціне, на якіх сохне сыр’. Карпатызм. Парсун, рум.согпагпіс ’задняя, адгароджаная частка ў пастухоўскай хаце, дзе сушыцца сыр’. Відавочна, генетычна звязаны з каморамі.). (Махэк* > , 271).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
shack
[ʃæk]1.
n.
1) бу́дка f., буда́н, шала́ш -а́m.
2) занядба́ная ха́та, хаці́наf.
2.
v.i., Sl.
жыць, кватарава́ць, пражыва́ць
He shacks in a boarding house — Ён жыве́ ў пансіёне
•
- shack up
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Катэ́дж ’катэдж’ (ТСБМ, БРС). З тым жа значэннем рус.котте́дж, укр.коте́дж. Запазычанне з англ. мовы. Параўн. англ.cottage ’тс’ (утварэнне ад cot ’хаціна’ суфіксам ‑age). Спачатку слова папала ў рус. мову (у сярэдзіне XIX ст.; упершыню сустракаецца ў раманс Ганчарова «Абломаў») і мела націск крыніцы — ко́ттедж. У якасці варварызма рус.коттедж адзначалася яшчэ ў «Путевых письмах» Грэча (1839 г.). Падвойны націск (ко́ттедж, котте́дж) зафіксаваны ў слоўніку Ушакова (1935 г.), сучасны націск (на другім складзе) замацаваўся значна пазней.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сі́ліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; незак.
Разм.
1. Намагацца. Дый як ні сілілася Лёдзя, ступала яна няўпэўнена, дробнымі крокамі.Карпаў.[Цімох] быў .. нізкарослы і, спяваючы, высока задзіраў галаву. І так сіліўся, што аж жыллё выпіналася на шыі.Ермаловіч.//зінф. Старацца, прабаваць зрабіць што‑н. Антось у цемнаце сіліўся разгледзець брата.Дамашэвіч.Схіліўшы ўніз галаву, дзяўчына сілілася паправіць падбародкам разарваную на грудзях блузку — рукі былі закручаны назад і звязаны.Лынькоў.Мікульскі сіліцца адарваць позірк ад гэтай попельніцы, разглядае дэталёва камендантаў стол.Місько.
2. Мерацца сіламі. [Мужык:] — Сям’я мая галодная, Хаціна мая хіліцца, Ідзі, Зіма нягодная! Не дуж з табою сіліцца.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)