2.(прийти в какое-л. состояние) упа́сці; см.впада́ть 1, 2.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шабулды́хнуцца, шабулты́хнуццаразм.
1. (уваліцца ў вадуі г. д.) (ins Wásser) plúmpsen vi (s);
2. (кінуцца ў вадуі г. д.) sich (kópfüber) ins Wásser stürzen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
правалі́цца, -алю́ся, -а́лішся, -а́ліцца; зак.
1. Упасці ў якую-н. адтуліну.
П. ў яму.
Гатоў скрозь зямлю п. (хочацца знікнуць, схавацца ад сораму, страху і пад.). Як скрозь зямлю праваліўся (знік невядома куды). П. мне скрозь зямлю (клятвеннае запэўненне ў праўдзівасці сваіх слоў; разм.).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Абрушыцца ад цяжару.
Столь правалілася.
3.перан. Пацярпець няўдачу (у якой-н. справе або пра якую-н. справу; разм.).
Спробы праваліліся.
П. на экзамене.
4.перан. Прапасці, знікнуць (разм.).
Куды ты праваліўся на два тыдні?
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і уваліцца¹ (у 2 знач.).
Вочы праваліліся.
|| незак.права́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз.права́л, -у, м. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
укаці́цца, укачуся, укоцішся, укоціцца; зак.
1. Коцячыся, апынуцца дзе‑н., пранікнуць куды‑н. Укаціўся мяч у вароты./уперан.ужыв.За .. [Вурмістравым] у пакой укаціўся вялізны шызы клуб марознага паветра.Хадкевіч.
2.Разм. Уехаць. Раніцай укацілася ў вёску палутарка.// Хутка ўвайсці, убегчы куды‑н. [Бялькевіч:] — Памятаю, сяджу гэта я, а .. [Верабейчык] укаціўся хуценька, да сакратаркі падбег, нешта сказаў ёй, агледзеў усіх і знік.Савіцкі.Нячутна адчыніліся дзверы — і ўкаціўся Кляпнёў, як заўсёды з усмешачкай.Шамякін.// З цяжкасцю ўвайсці, улезці, уваліцца куды‑н. Насілу ўкацілася [Зося] ў хату.Крапіва.[Шпулькевіч:] — Я ледзьве ў сані ўкаціўся, ледзьве дапаў у мястэчка да фельчара, ён мне ўвесь бок убінтаваў.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
упа́сці
1. (зваліцца) (hín)fállen*vi (s);
2. (уваліцца, запасціўнутр) éinfallen*vi (s), éinsinken*vi (s) (прашчокі, вочы);
3.разм. (дайсцідацяжкагастану) geráten*vi (s);
◊
упа́сці ў ро́спач in Verzwéiflung geráten*;
упа́сці ў дзяці́нства kíndisch wérden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
wpaść
зак.
1. упасці, уваліцца;
wpaść do wody — уваліцца ў ваду;
2. праваліцца;
ołówek wpadł za podszewkę marynarki — аловак праваліўся за падкладку пінжака;
3. забегчы, заскочыць (да каго; куды);
4. уварвацца, напасці;
wpaść w granice sąsiedniego państwa — уварвацца ў суседнюю краіну;
5. папасціся; трапіцца;
wpaść w ręce policji — папасціся (трапіцца) ў рукі паліцыі;
6. напасці, трапіць;
wpaść na ślad — напасці на след;
wpaść w oko — спадабацца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
запа́сці, ‑паду, ‑падзеш, ‑падзе; пр. запаў, ‑ла; зак.
1. Увайсці, заскочыць унутр. Выходзячы, [Пракоп] хацеў бразнуць дзвярамі, але запаў слясак у дзвярах.Баранавых.
2.Разм. Падаючы, трапіць куды‑н. У вока запала парушынка.
3.Уваліцца, стаць запалым. У вязня і грудзі запалі і шчокі, Румянец пачаў на іх хворы гарэць.Зарыцкі.Пасля таго, як нарадзілася дзіця, Ірына схуднела. Вочы яе запалі, скулы завастрыліся.Новікаў.
4.перан. Глыбока замацавацца, захавацца (у сэрцы, памяці і пад.). Бывае ж так: скажа хто часам, без ніякага намеру, а цябе словы яго крануць за жывое, западуць глыбока ў памяць.Пальчэўскі.Асабліва мне запала ў галаву тое, што мы з дзядзькам Пракопам пойдзем у нядзелю ў Верамеевічы і ён мяне завядзе на сход камсамольскай ячэйкі.Сабаленка.
5.Разм. Аслабець, заняпасці. А ў горле ў мяне суха, і голас запаў.Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правалі́цца, ‑валюся, ‑валішся, ‑валіцца; зак.
1. Упасці ў якую‑н. яму. На памяці многіх жыхароў Бунтароўкі ў гэта чортава акно правалілася не адна жывёліна.Дуброўскі.// Упасці куды‑н., праламаўшы паверхню ўласным цяжарам. Лёд праламаўся, .. [Міхал Тварыцкі] праваліўся па пояс у ваду.Чорны.
2. Абрушыцца, абваліцца; праламацца пад цяжарам. На ганку правалілася масніца...Мележ.У пасялкоўца Цімоха Бабуры здарылася бяда ў хаце: у печы правалілася чарано.Колас.
3. Стаць упалымі, уваліцца (пра вочы, шчокі). У пакой зайшоў Мяснікоў. Стомлены, — відаць, ён увесь час недасыпаў — праваліліся вочы, пахудзеў.Гурскі.
4.перан.Разм. Пацярпець няўдачу ў якой‑н. справе. Планы праваліліся.// Быць раскрытым (пра падпольшчыкаў, падпольную арганізацыю). [Бачароў:] — Вядома, гарантыі даць не магу, але з палкоўнікам многія трымаюць сувязь і ніхто яшчэ не праваліўся.Новікаў.// Атрымаць нездавальняючую адзнаку на экзамене. Неўзабаве пасля вайны Вера паступала ў медыцынскі інстытут і правалілася на ўступных экзаменах.Дуброўскі.
•••
Гатоў скрозь зямлю праваліццагл. гатовы.
Праваліцца мне скрозь зямлю — клятвеннае запэўненне ў чым‑н.
Як скрозь зямлю праваліўся — нечакана, бясследна знік, прапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)