То́паць ’тупаць, ісці (пра малых дзяцей)’ (мёрск., Нар. лекс.), ’ісці; хадзіць’ (брасл., Сл. ПЗБ), ’скакаць’ (Сцяшк. Сл.), сюды ж топ ’пра топанне, няўдалыя скокі’ (мсцісл., Нар. лекс.), ’тупат’ (Нар. Гом.), топоні́ць ’тупацець’ (ТС), ст.-бел.топотъ ’тупат’ (1518 г., КГС). Укр.то́пати ’ісці’, то́пкати ’таптаць’, рус.то́пать ’тупаць’, то́пот ’тупат’, польск.дыял.topotać się ’дрыжаць (ад страху, трывогі)’, в.-луж.topotać ’тупаць’, чэш.ťopati ’крочыць’, славен.topotáti, topótniti ’тупаць’, серб.-харв.топо̀тати ’тс’, то̏пот ’тупат’, балг.то́пот ’тупат’, макед.топоти, тупоти ’тупаць, моцна стукаць’. З прасл.*top‑, якое звязана з *tep‑, гл. цепаць, а таксама прасл.*topotъ (гл. тупат). Лічаць гукаперайманнем і параўноўваюць з лат.tapa, tapu ’туп-туп’, tapât ’крочыць, топаць’, літ.tapuoti ’тс’, фін.-угор.tap ’біць, штурхаць’, тат., казах., кыпч.taptamak ’таптаць’, tap‑tap ’туп-туп’. (Фасмер, 4, 78; Махэк₂, 647; ЕСУМ, 5, 598; Сной₂, 773). Да семантыкі параўн. то́пкаць ’штурхаць, біць’ (Мат. Гом.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
tápsen
vi
1) разм.ту́паць, няўклю́дна хадзі́ць
2) быць нявы́хаваным
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Тэ́паць ‘ісці, тупаць’, ‘хадзіць няпэўна (пра дзіця і старых)’ (ТСБМ, Янк. 2, Яўс.). Параўн. польск.tępać ‘тупаць’ (Борысь, 654: з другасным насавым), н.-луж.tepaś ‘тс’, балг.дыял.те́пам ‘ісці марудна ад старасці ці па-дзіцячы’. Гл. тупаць; форма з экспрэсіўным або варыянтным вакалізмам, што можа ўзыходзіць да прасл.*tъpati, параўн. тыпаць, гл. Аднак большасць даследчыкаў звязваюць яе з прасл.*tepti, роднасным з літ.tèpti ‘мазаць’, лат.tept ‘тс’ з асноўным значэннем ‘біць, стукаць’, да якога праз чаргаванне ўзыходзяць і тупаць, тупат, гл. (Фасмер, 4, 45; Шустар-Шэўц, 1504; ЕСУМ, 5, 548; ВЕР, 7, 949). Гл. наступнае слова. Сюды ж тэ́пало ‘той, хто тэпае’ (Янк. 2), тэ́паць ‘лапаць, сандаля’ (Яўс.), тэ́пці ‘хатні абутак’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), тэ́пкацца ‘дыбаць, ісці’ (Кал.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
drobić
незак.
1. драбіць, крышыць;
2. дробненька тупаць, перабіраць нагамі
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ту́птаць ‘працаваць дома; таптацца, хадзіць цэлы дзень паціху, не спяшаючыся’ (Федар. 4, Сцяц., Сцяшк. Сл., Скарбы), ‘біць капытамі’ (Нар. Гом.), ту́птаці ‘хадзіць, тупаць’ (ТС), ст.-бел.туптати ‘тс’ (ГСБМ); сюды ж тупата́ць, тупаце́ць ‘стукаць нагамі’ (ТСБМ), тупота́ти ‘тс’ (Вруб.). Параўн. укр.ту́птати ‘таптацца, хадзіць узад і ўперад’, тупота́ти ‘часта тупаць’, тупоті́ти ‘тс’, рус.дыял.тупоте́ть, тупоти́ть ‘стукаць нагамі’, польск.tuptać ‘таптацца дробнымі крокамі’, ‘мітусіцца’, tupotać ‘таптаць’, ‘тупацець, тупаць’, в.-луж.tupotać ‘перабіраць нагамі’, макед.тупти ‘стукаць, удараць’, ‘біцца (аб сэрцы)’, балг.туптя́ ‘тс’, ‘працаваць (аб маторы)’. Дзеясловы суадносяцца з тупат (гл.), што да *tъpъtъ/*tupotъ.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
trot2[trɒt]v. ісці́ або́е́хаць трушко́м;
trot short ісці́ дро́бным кро́кам, дро́бненька ту́паць; перабіра́ць нага́мі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
адранцве́лы, ‑ая, ‑ае.
Які знаходзіцца ў стане адранцвення. // Які страціў адчувальнасць; знямелы, здранцвелы, адзеравянелы. Коля тым часам прывязаў каня да маладой сасонкі, а сам пачаў тупаць па дарозе, размінаючы адранцвелыя ногі.Якімовіч.Уплёўшыся за .. [вяроўку] адранцвелымі пальцамі, Ігнась разгойдваў язык звана.Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
калаццё, ‑я, н.
Разм. Рэзкі калючы боль; колікі, колька. Каб хоць крыху падбадзёрыць жонку, Аляксей менш скардзіўся цяпер на калаццё, спрабаваў сам тупаць па хаце.Якімовіч.У мяне пачалося такое шалёнае калаццё ў жываце, што я ледзь не страціў прытомнасці.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тахту́рыць ’хутка ісці з невялікай паклажай’ (Стан.). Магчыма, кантамінацыя тахаць ’стукаць (тупаць?)’ і турыць ’гнаць’ (гл.), параўн. тахоніць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трэ́псы ‘махры вакол хусткі’ (кобр., ЛА, 4). Гл. трапасні; адносна канца слова спасылаюцца на магчымы ўплыў літ.trepséti, trepsénti ‘тупаць, стукаць нагамі’.