Прасціра́дла ’прасціна’, ’коўдра’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп.; слуц., Шн. 2; В. В., Сцяшк.), прасціра́дло, прасція́дла ’пакрывала’ (Сл. ПЗБ). З польск.prześcieradło, prześciradło ’тс’ (Кюнэ, Poln., 90), якія ўзводзяць да *prostrati, *prosterti ’разаслаць, праслаць’, што дае падставы для рэканструкцыі прасл.дыял.*prostiradlo, параўн. чэш.prostěradlo, в.-луж.přesćeradło, н.-луж.pśesćeradło (Банькоўскі, 2, 913).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Падзо́р ’брыжы, карункі, якімі абшываецца ніжні край чаго-н. (прасціны, пакрывала і г. д.)’ (ТСБМ), падзо́рнік ’тс’ (Сл. ПЗБ, Шатал., Нар. лекс.), ’прасціна з карункамі ці вышыўкай па краі’ (Сл. ПЗБ, Мат. Гом.), подзо́р, подзо́рнік ’подзор’ (Сл. Брэс.), подзо́рнік ’падзор’ (ТС). Рус.подузо́рник, подзо́рник ’тс’. Да узор (гл.). Параўн. яшчэ рус.подузо́рить ’размаляваць або вышыць узорам'
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́сцілка, ‑і, ДМ ‑лцы; Рмн. ‑лак; ж.
Лёгкая саматканая коўдра або прасціна, якую рассцілаюць на пасцель або якой накрываюцца ці засцілаюць ложак. Гаспадыня зняла з ложка посцілку і завесіла ёю акно.Кулакоўскі.Пасцель была прыбрана, засцелена зверху вясковай посцілкай.Новікаў.// Кавалак тканіны, якой накрываецца або завешваецца што‑н. З-за посцілкі, што завешвала ложак, пачуўся жаночы голас.Пальчэўскі./уперан.ужыв.; чаго або якая. Лес пасвятлеў, пабялеў і пазбыўся свае хмурай панурасці пад белаю чысцюткаю посцілкаю.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
купа́льны Báde -;
купа́льны касцю́м Bádeanzug m -(e)s, -züge; Bikíni m -s, -s (раздзельны);
купа́льная прасці́на Bádetuch n -(e)s, -tücher;
купа́льны сезо́н Bádesaison [-zɛzõ:] f -, -s, Bádezeit f -;
купа́льныя рэ́чы Bádezeug n -(e)s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Рухост.-бел. ’вопратка’ (Ст.-бел. лексікон). Стараж.-рус.рухо ’скарб, манаткі’, рус.ру́хо ’адзенне’, польск.rucho ’тс’, кашуб.rëxë ’старое адзенне’, чэш.roucho ’святочнае адзенне, строй’, славац.rúcho ’тс’, серб.-харв.ру̏хо ’вопратка’, славен.rúho ’палатно, прасціна’, балг.ру́хо ’адзенне, вопратка’, макед.руво ’тс’. Прасл.*ruxo ’рухомая маёмасць, у прыватнасці, адзенне’, утворана ад *rušiti (гл. рушыцца, рухаць), звязана таксама з *rъvati (гл. рваць), гл. Брукнер, 467; Фасмер, 3, 524; Скок, 3, 167; Шустар-Шэўц, 2, 1254; SEK, 4, 190. Сюды ж рухамоцце, рухмаццё ’рухомая маёмасць, манаткі’, рухматло́ ’тс’ (Ласт.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Павалока1 ’лёгкая дымка, якая зацягвае, пакрывае што-н.; пялёнка на вачах; памутненне’ (ТСБМ, Нас.), па́валака ’пялёнка (на вадзе)’ (Нас., Касп.), ’пакрывала, прасціна’, ’валакно ад льна або пянькі’ (Нас.). Рус.павало́ка ’каштоўная заморская баваўняная або шаўковая тканіна, пакрывала, накідка’, дыял.поволо́ка ’верх, покрыўка кажуха’, укр.поволо́ка ’рамні, шнуркі на абутку; след ад валачэння нечага’, ст.-рус.паволока ’від каштоўнай тканіны’, серб.-ц.-слав.павлака, польск.powłoka ’накрыўка’, чэш.pavlaka ’каштоўная пурпуровая тканіна’, серб.-харв.па̏влака, по̏влака ’смятанка, пенкі’. Ад валачы́ (гл.). Прэфіксы po‑ і pa‑ (з падаўжэннем) (гл. Фасмер, 3, 182; Махэк, 439).
Павало́ка2 ’прымак’ (Мат. Гом.). Да валачыць, валачыцца, параўн. і валачуга (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Панёва ’спадніца з некалькіх нясшытых удаўжыню полак’ (Нас.), ’суконная саматканая спадніца’ (Бяльк.), ’спадніца з саматканай тканіны ў клетку’ (ДАБМ, 934), ’суцэльная сукня без рукавоў’ (Інстр. I), ’жаночы цёплы пінжак’ (Сцяшк. Сл.). Рус.поня́ва ’пакрывала, накідка; павязка на галаву, хустка’, зах. і паўдн.поня́ва, понёва ’саматканая спадніца’, укр.поня́ва ’від спадніцы’, ст.-рус.понѧва, понева ’кавалак тканіны; пакрывала; завеса; ніжняя спадніца’, ст.-слав.понꙗва, серб.-харв.по́њава ’падсцілка, грубая коўдра’, славен.ponjȃva ’палатно, прасціна, коўдра’. Слова праславянскага паходжання; яно было распаўсюджана ў Паноніі, на што ўказвае яго наяўнасць у вянгерскай і румынскай мовах (Скок, 2, 8). Як мяркуюць даследчыкі (Остэн–Сакэн, SF, 33, 238; Фасмер, 3, 326), звязана з апона, пяць2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
натапы́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Падняцца тарчма, наставіцца (пра поўсць, шчацінне, пер’е і пад.). Аўчарка загыр[к]ала, поўсць на хібе натапырылася, заварушылася.Шахавец.Агнёў маўчаў.. Густыя бровы яшчэ больш натапырыліся, вусны моцна сціснуліся, а вочы патухлі.Асіпенка.// Падняць тарчма на сабе поўсць, пер’е і пад., рыхтуючыся да абароны ці нападу. Дзеці кінуліся за ім, паспрабавалі маніць яго.. [з-пад століка], але кацянё натапырылася, зафыркала і выйсці не жадала.Васілевіч.
2.(1і2ас.неўжыв.). Разм. Уздуцца, прыўзняцца. Плашч натапырыўся. □ На грудзях прасціна натапырылася — там былі.. рукі [мужа].Васілёнак.
3.перан. Надзьмуцца, прыняць ваяўнічы выгляд; ускіпець, раззлавацца. [Ходас:] — Ты працаваць сюды прыйшоў ці забаўляцца? — А што? — адразу натапырыўся Славік.Шамякін.Старога як апяклі яго словы. Ён натапырыўся, пеўнем падскочыў да танкіста.Беразняк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замата́ццасов.
1. (начать мотаться) замота́ться; заболта́ться;
прасці́на ~та́лася на ве́тры — простыня́ замота́лась (заболта́лась) на ветру́;