◎ Пага́нік ’чорт’ (Інстр. II, 115). Рус. поганый ’тс’. Да паганы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́гань ’гадасць’ (Касп.). Укр. по́гань ’гнюс’. Бязафікснае ўтварэнне ад пага́ны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вараві́ты ’паганы, звяглівы; кашлаты (пра сабаку)’ (Сержп., Грам.); ’тс’ (пра чалавека)’ (Янк.₁). Да варава́ць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наха́ба, ‑ы, м. і ж.
Разм. Нахабны чалавек, нахабная істота; назола. «Ну і задавака, ну і нахаба! — падзівіўся, зазлаваў Міканор. — Дзержыцца, як бы роўнага яму нікога няма, багацей паганы!..» Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пага́нскі, ‑ая, ‑ае.
Разм.
1. Тое, што і паганы (у 1 знач.). — А паганскі гэты Бераг хлопец; такі хуліган, такі абармот. Гартны.
2. Уст. Нехрысціянскі, якой‑н. іншай веры. Паганскія багі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паганю́ка, паганскі ’паўзуны’ (З нар. сл., мазыр.). Да паганы. Семантычная паралель у рус. пск. поганик, поган ’змяя, паўзун’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акая́нны, ‑ая, ‑ае.
1. Пракляты, адхілены царквою, грахаводны, паганы. // Бесчалавечны, жорсткі, ганебны. Акаянная душа. Акаянны чалавек. // Ужываецца як лаянкавае слова. Ірад акаянны.
2. у знач. наз. акая́нны, ‑ага, м. Жорсткі, ганебны чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нязбе́дны (незбедный) ’паганы’ (Карскі, Труды, 312), ст.-бел. незбедный ’подлы, нізкі’ (XV ст.) з польск. niezbędny ’паганы, няўклюдны’ (Карскі, там жа), ст.-польск. niesbedny ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 134). Апошняе з чэш. nezbedny ’гарэзны’ ад прасл. *bъděti, *buditi (Брукнер, 363), гл. будзіць, узбуджаць, або з *ne‑sъ‑będ‑ьnъ ’нявытрыманы, нястрыманы’, дзе ‑będ‑ суадносіцца з ням. binden ’вязаць, путаць’ (Махэк₂, 398).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мярзо́тны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Вельмі агідны, паганы; подлы. Мярзотнае стварэнне. Мярзотная лаянка. □ У глыбіні душы.. [Люба] адчувала, што адбылося нешта непапраўнае і па сваёй сутнасці агіднае, мярзотнае. Лынькоў. [Патоцкі] не задумваецца ў выбары сродкаў для дасягнення сваіх мярзотных мэт. Шкраба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
zakazany
1. забаронены; забаронны;
zakazany owoc — забаронены плод;
2. мярзотны; паганы
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)