Ню́хаўка ’нос, вялікі нос’ (Касп.; в.-дзвін., Шатал., Сцяшк.; навагр., Жыв. сл.; клец., Нар. лекс.; астрав., Сл. ПЗБ; лаг., Сл. ЦРБ). Іранічнае ўтварэнне ад ню́хаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ны́хтарыць ’капацца, шукаць’ (Сцяшк. Сл.). Відаць, звязана з нюхаць (гл.), параўн. нюхцёць ’нюхаючы, вышукоўваць што-небудзь’ (Некр.), а таксама рус. ныхорить ’выглядваць, вышукваць’, ных‑ных ’слова, якім падманьваюць сабак’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ню́нька ’мордачка (у крата)’ (брэсц., Нар. лекс.), відаць, сюды ж рус. нюни ’губы’. Магчыма, адносіцца да «дзіцячых» слоў тыпу цюця, цюцька ’сабака, сабачка’ і пад. або т. зв. спешчаная форма да нюшка ’мыса’ (ад нюхаць).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Па́нах у кантэксце: «Акыш, каб вы падохлі! Як запарашу, то папаху вашага тут ні будзя, акыш!» (Сл. бел. нар. фраз., 153, стаўбц.), ηαπάχτ ’пах’ (З нар. сл., карэл.). Няясна. Магчыма, з пах, расшыранага пад уплывам нюхаць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ню́шка ’мыса’: у каровы баліць нюшка (талач., Шатал.). Ад нюхаць, нюшкаць (гл.), параўн. рус. нюх ’нос’, польск. дыял. nich, niucha ’пыса розных жывёл, за выключэннем каровы’, а таксама czuj, czyjo ’пыса сабакі ці ката’ (да czuć ’чуць, адчуваць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

по́рах, -у, м.

1. Выбуховае рэчыва для вырабу зарадаў агнястрэльнай зброі.

Бяздымны п.

Трымаць п. сухім (таксама перан.: быць заўсёды гатовым да абароны). Пахне порахам (перан.: набліжаецца вайна). Пораху не выдумае (перан.: пра недалёкага чалавека; разм.).

2. перан. Пра запальчывага ці вельмі жвавага чалавека (разм.). Такі нецярплівы чалавек, словам — п.

○

Бочка з порахам — пра неадступную пагрозу, вялікую небяспеку.

Не нюхаць пораху (разм.) — не быць у баях.

Не хапае пораху (разм.) — недастаткова сіл, настойлівасці для чаго-н.

Порах дарэмна траціць (разм.) — дзейнічаць або гаварыць упустую.

|| прым. парахавы́, -а́я, -о́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

schnüffeln

vi

1) ню́хаць, абню́хваць; (an D – каго-н., што-н.; пра сабаку)

2) разм. выню́хваць, шпіёніць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ríechen*

1. vt ню́хаць, чуць;

das kónnte ich wírklich nicht ~ гэ́тага я ніцк не мог ве́даць [прадба́чыць]

2. vi

1) (an D) ню́хаць, абню́хваць (што-н.)

2) (nach D) па́хнуць (чым-н.)

◊ den Bráten ~ разм. праню́хаць, у чым спра́ва

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Ачу́хацца ’апомніцца’ (Касп.), ’аправіцца пасля цяжкай хваробы’ (Бір. Дзярж.), ’апрытомнець’ (Шат., КЭС, лаг.), ’абжыцца крыху пасля нягод’ (Юрч. Сін.), рус. очухаться ’апрытомнець, паправіцца, выздаравець’. Да этымалогіі параўн. вычухаць ’перанесці хваробу, недамаганне’ (Шат.), рус. очухать ’адчуць’, учухать, якія разам з чухаць ’адчуваць, нюхаць’ узыходзяць да čuti ’чуць’, параўн. Фасмер, 4, 388; Слаўскі, 1, 108; Махэк₂, 102.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

smell​1 [smel] n.

1. нюх;

a keen sense of smell во́стры нюх;

find smth. by smell знайсці́ што-н. па па́ху

2. пах;

take/have a smell ню́хаць;

There’s a smell of baking. Пахне нейкім печывам.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)