напа́сць, ‑і, ж.

Бяда, няшчасце, непрыемнасці. Згіне гора, і слёз мора, — Не вечна напасць! Купала. Бабка Наста кулём скацілася з печы і бухнула ў ногі рыжаму папу: — А паночак, а залаценькі! А за што ж на нас напасць такая? Апошняе сена забралі, худоба з голаду дохне. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ву́сце, ‑я, н.

1. Месца ўпадзення ракі (у мора, возера); участак ніжняга цячэння ракі.

2. Выхадная адтуліна чаго‑н., выхад. Вусце ствала шахты. □ Удвух з Андрэем неслі яны сетку на бераг, трымаючы вусцем угору, і, толькі адышоўшыся далей ад вады, перавярнулі яе кулём на дол. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

По́тарч, по́тырч ’старчаком, тарчма, тварам уніз’ (ТСБМ, Янк. БП, Шат.), ’імгненна ўпасці тварам уніз’ (Гарэц., Др.-Падб.), ’кулём, дагары нагамі’ (Сцяшк. Сл.), ’стрымгалоў’ (Байк. і Некр.). Вытв. ад *‑trk‑ > *torč‑ > *tyrč‑, гл. патарчака, потырч.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сломи́ть сов., прям., перен. злама́ць;

сломя́ го́лову на злом галавы́; (стремглав) стрымгало́ў;

бро́ситься сломя́ го́лову кі́нуцца стрымгало́ў (кулём);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

slap3 [slæp] adv. infml

1. стрымгало́ў; кулём; неразва́жліва, неабду́мана;

rush slap into a bog з разбе́гу бу́хнуцца ў ба́гну

2. якра́з;

She stood slap in the middle of the path. Яна стаяла якраз на сярэдзіне сцежкі.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

headlong

[ˈhedlɔŋ]

1.

adv.

1) кулём, напрало́м, на скрут галавы́

2) насьпе́х, не паду́маўшы; неабду́мана

2.

adj.

1) нястры́мны, бу́рны

2) стро́мкі (спад вады́)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

скаці́цца сов.

1. прям., перен. скати́ться;

бервяно́і́лася з гары́ — бревно́ скати́лось с горы́;

с. кулём — скати́ться ку́барем;

2. (в трубку) ската́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́лецець, ‑лечу, ‑леціш, ‑леціць; зак.

1. Узняўшыся адкуль‑н., паляцець. Птушка вылецела з гнязда. □ З самага крайняга вулля нечакана вылецеў рой. Кулакоўскі. // З’явіцца, паказацца адкуль‑н. у час палёту. Самалёты вылецелі з-за хмары. // Пачаць палёт, адправіцца, адляцець. Самалёт ужо вылецеў з Кіева.

2. З сілай вырвацца, выйсці на паверхню, прастор. Куля вылецела з ствала. Корак вылецеў з бутэлькі. // Імгненна выпасці адкуль‑н., з чаго‑н. Вылецелі шыбы ад выбуху.

3. перан. Імкліва выехаць, выбегчы адкуль‑н. Раптам з-за павароту дарогі вылецелі насустрач.. машыне тры грузавікі. Шамякін. Грыша схапіў кашулю і подскакам вылецеў з пакоя. Пестрак.

4. перан. Разм. Выбыць адкуль‑н. не па свайму жаданню. Вылецець з інстытута. Вылецець са службы.

•••

Вылецець (выскачыць) з галавы (з памяці) — забыцца.

Вылецець кулём (куляю) — тое, што і выскачыць кулём (куляю) (гл. выскачыць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

drnter

гл. darunter;

es geht lles ~ und drüber — усё ідзе́ дагары́ нага́мі, усё ідзе́ кулём

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Стрымгало́ў ‘вельмі хутка, імкліва’ (ТСБМ), ‘потырч’ (Некр. і Байк.), стромгало́ў ‘тс’ (Скарбы), стромголо́ў ‘тс’ (ТС), стрымя́ галаву́ ‘тс’ (Нас.). Укр. стрімголо́в ‘хутка; уніз галавою’, рус. стремглавц.-слав.), ц.-слав. стрьмглавъ, стрьмоглавъ, серб.-харв. stȑmoglavкулём, уніз галавой’, славен. strmoglav ‘тс’, макед. стрмоглаво ‘ўніз галавой, імкліва’, ст.-слав. стрьмоглавь ‘уніз, упярод галавой’. Да стромы і галава; рэканструкцыя першаснай формы няпэўная: прыслоўе *strьmo + *golvь (В. скл. адз. л.) або *strьmьgolvь, дзе *strьmь — імператыў ад дзеяслова *strьmiti, гл. страміць (Новое в рус. этим., 223). Гл. таксама Фасмер, 3, 775; ЕСУМ, 5, 445–446. Параўн. строматыч (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)