бі́блія

(лац. biblia, ад гр. biblia = кнігі)

старажытны помнік пісьменнасці, зборнік твораў іудзейскай (Стары запавет) і хрысціянскай (Стары і Новы запаветы) рэлігій, дзе выкладзены асновы веравучэння.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

testament, ~u

м.

1. завяшчанне;

otworzyć testament — адкрыць завяшчанне;

sporządzić testament — скласці завяшчаннне;

zapisać co komu w testament — запісаць (што на каго) у завяшчанні, завяшчаць (што каму);

2. перан. запавет;

Stary (Nowy) testament — Стары (Новы) запавет

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

воля назоўнік | жаночы род

  1. Здольнасць ажыццяўляць свае жаданні, пастаўленыя перад сабой мэты.

    • Сіла волі.
    • Выхаванне волі.

  2. да чаго. Свядомае імкненне да ажыццяўлення чаго-н.

    • В. да перамогі.

  3. Жаданне, патрабаванне.

    • Дыктаваць сваю волю.
    • Апошняя в. (запавет).

  4. Улада, права.

    • Гэта ў тваёй волі.
    • Ваша добрая в. або в. ваша (рабіце, як лічыце патрэбным).
    • На волю лесу (без падтрымкі, дапамогі, нагляду).

  5. Свабода ў праяўленні чаго-н.

    • Даць волю пачуццям.
    • Рукам волі не давай (не біся).

  6. Свабода, незалежнасць; процілегласць няволя.

    • Змагацца за волю і незалежнасць народа.

  7. Становішча, пры якім жыццё чалавека, жывёл, птушак не абмежавана ўмовамі зняволення.

    • Выйсці на волю.
    • Выпусціць жураўля на волю.

  8. Прастор, прыволле.

    • Тут дзецям в.

|| прыметнік: валявы.

  • Валявыя рашэнні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

мудры, ‑ая, ‑ае.

1. Надзелены вялікім розумам; вельмі разумны, празорлівы, з добрым веданнем жыцця. Мудры правадыр. ▪ І школе роднай пакланюся я За ўсё, чым для мяне яна была, За ўсё, што на жыццё з сабой дала, За ўсё, што, праслаўляючы свой век, Мне даў настаўнік — мудры чалавек. Кірэенка. // У якім выражаецца мудрасць; разумны. Мудрыя запавет. Мудрае правіла. Мудрая парада. ▪ Бясконцыя балоты вучылі .. [палешукоў-сялян] мудраму разважанню, мора лясоў выхоўвала ў іх засцярогу. Колас.

2. Заснаваны на глыбокім разуменні, вопыце, веданні чаго‑н. Спрактыкаваны слых гаспадыні, яе нейкае мудрае старэчае чуццё ўжо штосьці ўлавілі. Ракітны.

3. Разм. Складаны; мудрагелісты (у 1 знач.). Гарасім зноў расказвае пра тое, як цяжка зразумець жыццё. Мудрае яно стала. Скрыган. [Хведар] вучыў студэнтаў нейкай мудрай навуцы, назву якой бацьку ніяк не ўдавалася запомніць. Палтаран.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

во́ля, -і, ж.

1. Здольнасць ажыццяўляць свае жаданні, пастаўленыя перад сабой мэты. Сіла волі. Выхаванне волі.

2. да чаго. Свядомае імкненне да ажыццяўлення чаго-н. В. да перамогі.

3. Жаданне, патрабаванне. Дыктаваць сваю волю. Апошняя в. (запавет).

4. Улада, права. Гэта ў тваёй волі. Ваша добрая в. або в. ваша (рабіце, як лічыце патрэбным). На волю лёсу (без падтрымкі, дапамогі, нагляду).

5. Свабода ў праяўленні чаго-н. Даць волю пачуццям. Рукам волі не давай (не біся).

6. Свабода, незалежнасць; проціл. няволя. Змагацца за волю і незалежнасць народа.

7. Становішча, пры якім жыццё чалавека, жывёл, птушак не абмежавана ўмовамі зняволення. Выйсці на волю. Выпусціць жураўля на волю.

8. Прастор, прыволле. Тут дзецям в.

|| прым. валявы́, -а́я, -о́е (да 1 і 4 знач.). Валявыя рашэнні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

zakon, ~u

м.

1. ордэн (манаскі);

zakon krzyżacki гіст. тэўтонскі ордэн;

2. уст. закон; правіла;

Nowy (Stary) Zakon уст. Новы (Стары) запавет;

wstąpić do ~u — а) уступіць у ордэн;

пайсці ў манастыр

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

но́вы neu, Neu-; néuartig;

но́вае жыццё néues Lében;

зусі́м но́вы (fúnkel)nágelneu;

што но́вага? was gibt es Néues?;

гэ́та не́шта но́вае das ist neu, das ist was Néues;

Но́вы год Néujahr n -(e)s;

з Но́вым го́дам! viel Glück im Néuen Jahr;

Но́вы Запаве́т рэл Neúes Testamént;

Но́вы Свет die Neúe Welt;

◊ но́вы ве́нік чы́ста мяце́ néue Bésen kéhren gut

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

абляцець, ‑лячу, ‑ляціш, ‑ляціць; зак.

1. каго-што. Праляцець вакол каго‑, чаго‑н. Абляцець вакол зямлі. ▪ Абляцеў Іван два разы свет на кані гнядой масці і вярнуўся дахаты. Якімовіч. // Праляцець збоку, мінуўшы каго‑, што‑н.

2. каго-што. Лётаючы, пабыць у многіх месцах, усюды. Род Забродскіх раскінуўся тут на паўсотні кіламетраў вакол, дык каб нават і на самалёце, то за дзень усіх не абляціш. Кулакоўскі. // перан. Разм. Хутка абысці, аб’ехаць пэўную прастору, мясцовасць. [Тоўхарт] адразу пабег аглядаць маёнтак ..Нягледзячы на сваю паважнасць, ён вельмі шпарка абляцеў усё. Чорны. // перан. Хутка распаўсюдзіцца, зрабіцца ўсім вядомым (пра чуткі, ідэі, навіны і пад.). Вестка аб тым, што ў шпіталь прыехаў Ленін, імгненна абляцела ўсе паверхі. П. Ткачоў. Ленінскі запавет абляцеў увесь свет. Прыказка.

3. каго-што. Разм. Праляцець хутчэй за каго‑, што‑н.; апярэдзіць у палёце.

4. без дап. Апасці, абсыпацца (пра лісце, пялёсткі кветак і пад.). Адлютавалі маразы, Цвет абляцеў духмяны з вішні. Зарыцкі. // Астацца без лісця, пялёсткаў. Замаркотнелі далі, Абляцелі крушыны, Толькі зерні ўставалі Там, дзе сейбіт іх кінуў. Броўка.

5. без дап. Адваліцца, адпасці. Тынк са сцен абляцеў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

nowy

now|y

новы;

fabrycznie ~y — зусім новы; з іголачкі;

jak ~y — як новы;

na ~o — або

od ~a — зноў; нанова; нанава;

nic ~ego — нічога новага;

co ~ego? — што новага?;

Nowy Testament — Новы запавет (Евангелле);

Nowy Rok — Новы год

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

стары́

1. в разн. знач. ста́рый;

с. чалаве́к — ста́рый челове́к;

с. друг — ста́рый друг;

~ро́е пасве́дчанне — ста́рое удостовере́ние;

~ра́я і́сціна — ста́рая и́стина;

~ра́я мане́та — ста́рая моне́та;

с. рэжы́м — ста́рый режи́м;

с. тэкст — ста́рый текст;

2. (доживший до глубокой старости) престаре́лый; ста́рый;

3. (бывший в употреблении) ста́рый; поно́шенный; поде́ржанный;

~ры́я бо́ты — ста́рые (поно́шенные) сапоги́;

~ры́я падру́чнікі — ста́рые (поде́ржанные) уче́бники;

4. (пришедший в ветхость) обветша́лый; ста́рый;

с. дом — обветша́лый (ста́рый) дом;

5. устаре́вший, устаре́лый, ста́рый;

~ры́я по́гляды — устаре́вшие (устаре́лые, ста́рые) взгля́ды;

6. в знач. сущ. стари́к;

○ С. свет — Ста́рый свет;

С. запаве́т — рел. Ве́тхий заве́т;

с. стыль — ста́рый стиль;

◊ і с. і малы́ — и стар и мал (млад), и ста́рый и ма́лый;

па ~ро́й па́мяці — по ста́рой па́мяти;

с. халасця́к — ста́рый холостя́к;

с. верабе́й — ста́рый воробе́й;

~ра́я пе́сня — ста́рая пе́сня;

~ра́я шту́ка — ста́рая шту́ка;

с. воўк — тра́вленый (ста́рый) волк;

с. грыб — пренебр. ста́рый хрыч;

як ~ро́й ба́бе се́сці — (обычно о земельном участке) клочо́к, пятачо́к;

с. вол баразны́ не псуе́ — посл. ста́рый конь борозды́ не по́ртит;

~ро́га вераб’я́ на мякі́не не падма́неш — посл. ста́рого воробья́ на мяки́не не проведёшь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)