продкі, прашчуры, папярэднікі; бацькі, дзяды, прадзеды (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

даро́слы, ‑ая, ‑ае.

Які дасягнуў сталага ўзросту. Дарослыя людзі ажыўлена гутарылі. Брыль. / у знач. наз. даро́слы, ‑ага, м.; даро́слая, ‑ай, ж. Усе — і дарослыя, і дзеці — высыпалі сёння на вуліцу. Юрэвіч. [Таццяна] добра разумела, што дзеці прыйшлі не самі, іх прыслалі дарослыя — маці, дзяды. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шчадро́ўкі, ‑ровак; адз. няма.

Разм. Тое, што і шчадрэц. Чытач нібы заходзіць у сялянскую хату, калі там святкуюцца каляды, шчадроўкі ці дзяды, ідзе ў поле ці на луг, каб паглядзець на купальскія ўрачыстасці або дажынкі. «Полымя». [Лялькевіч і Каваль] прыслухаліся да крокаў на вуліцы, да шчадровак. Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ancestry

[ˈænsestri]

n., pl. -tries

1) пра́шчуры pl., дзяды́ й пра́дзеды

2) радаво́д -у m., радаво́дная f., генэалёгія ро́ду

3) сла́ўнае пахо́джаньне

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Sónntag

m -s, -e нядзе́ля

am ~ — у нядзе́лю

◊ álle Táge ist kein ~ — не заўсягды́, як на Дзяды́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

дзед¹, -а, М дзе́дзе, мн. дзяды́, дзядо́ў, м.

1. Бацькаў або матчын бацька.

2. Стары чалавек.

Сюды прыходзіў мудры д.

3. Муж (разм.).

Добра каша пры хлебе, добра баба пры дзедзе (прыказка).

◊

Дзед Мароз — казачны стары з сівой барадой, які ўвасабляе мароз і навагодняе свята.

Следам за дзедам — па прыкладзе старэйшых.

|| памянш.-ласк. дзядо́к, -дка́, мн. -дкі́, -дко́ў, м. (да 2 знач.; разм.).

|| ласк. дзяду́ля, -і, мн. -і, -ль, м., дзяду́ня, -і, мн. -і, -нь, м. і дзяду́ся, -і, мн. -і, -сь, м.

|| прым. дзе́даўскі, -ая, -ае і дзядо́ўскі, -ая, -ае.

Дзедаўская спадчына.

Дзядоўская паходка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ *Прэ́дак, прэдок, прэдко ’продак, пачынальнік роду’ (ТС), продкі ’продкі’ (Ян.), ’продкі, бацькі, дзяды і прадзеды’ (Бяльк.), арэшкі ’продкі’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Рус. предок, предки ’тс’, укр. предок ’продак’. Запазычанне з ц.-слав., звязанае з прѣд- (Цыхун, Зб. памяці Талстога, 419), гл. перад, а таксама Фасмер, 3, 357. Параўн. продак (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

репе́й м. и репе́йник м.

1. бот. ло́пух, -ху м., дзядо́ўнік, -ку м., дзяды́, -до́ў мн.;

2. (колючая головка растения) шы́шка, -кі ж., дзед, род. дзе́да м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адамкну́цца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.

1. Адчыніцца; стаць незамкнутым. Замок адамкнуўся. Дзверы адамкнуліся.

2. Адчыніць памяшканне, у якім знаходзішся; зрабіць свабодным уваход да сябе. Дзікі, прарэзлівы голас, поўны роспачы, выгукваў: — Адчыні! Адамкніся! Колас.

3. перан. Стаць даступным, магчымым для каго‑н. Спяць дзяды — ім былое абрыўкамі сніцца: адамкнуўся для іх зачараваны сад. Дудар.

•••

Рай адамкнуўся каму гл. рай.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

bur

[bɜ:r]

n.

1) церне n., калю́чка f., дзяды́ pl. (лапуху́)

2) калю́чая расьлі́на

3) Figur. назо́ла -ы m. & f. (пра чалаве́ка)

4) бор-машы́на f., зубны́ сьве́рдзел

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)