Кры́шка 1 ’века, накрыўка’ (ТСБМ, Нар. сл., Жыв. сл., Сцяшк.). Гл. крыша.
Кры́шка 2 ’патэльня, на якой пякуць паляніцы’ (Доўн.-Зап., ПП). Гл. крышка 1.
Кры́шка 3 ’малая колькасць’ (Кліх). Да крыха (гл.).
Кры́шка 4 ’смерць, канец’ (ТСБМ). Метафарычны перанос ад крышка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
век м.
1. (столетие) стаго́ддзе, -ддзя ср., век, род. ве́ку м.;
XX век XX стаго́ддзе;
2. в др. знач. век, род. ве́ку м.;
бро́нзовый век бро́нзавы век;
желе́зный век жале́зны век;
ка́менный век каме́нны век;
ме́дный век ме́дны век;
сре́дние века́ сярэ́днія вякі́;
стро́ить на века́ будава́ць на вякі́;
◊
век корота́ть век векава́ць;
на моём веку́ на маі́м вяку́, за маёй па́мяццю;
в ко́и ве́ки нарэ́шце, (очень редко) гады́ ў рады́;
отны́не и до ве́ка ад сёння і да ве́ку;
из ве́ка в век з ве́ку ў век;
век живи́ — век учи́сь погов. век жыві́ — век вучы́ся;
на ве́ки ве́чные на ве́кі ве́чныя.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сканчэ́нне ср.
1. оконча́ние; см. ско́нчыць;
2. оконча́ние; истече́ние; см. ско́нчыцца 1;
◊ с. све́ту — светопреставле́ние;
да ~ння све́ту — до сконча́ния ве́ка (ми́ра)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Malum vas non frangitur
Дрэнная пасудзіна не б’ецца.
Плохой сосуд не разбивается.
бел. Скрыпучае права не ломіцца/доўга жыве. Пахілае дрэва вецер не ломіць. Пустая галава не сівее.
рус. Скрипучая берёза дольше стоит. Скрипучее дерево два века живёт. Дуплистое дерево скрипит, да стоит, а крепкое валится. Битая посуда два века живёт.
фр. Les pots fêlés sont ceux qui durent le plus (Треснувшие горшки держатся больше всего).
англ. A creaking gate hangs long on its hinges (Скрипящие ворота долго висят на петлях).
нем. Der Baum, der oft knarrt, bricht nicht leicht (Дерево, которое часто скрипит, ломается нелегко).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
дэ́ка 1
(ням. Decke = накрыўка, века)
1) частка корпуса струнных інструментаў, якая служыць для ўзмацнення гуку;
2) падбарабанная або надбарабанная частка малатарні;
3) пакрыццё носа і кармы лодкі, якое засцерагае яе ад залівання вадой.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
стая́нка ж., в разн. знач. стоя́нка;
с. цягніка́ два́ццаць міну́т — стоя́нка по́езда два́дцать мину́т;
с. аўтамашы́н — стоя́нка автомаши́н;
с. каме́ннага ве́ку — стоя́нка ка́менного ве́ка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кры́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Разм.
1. Века, накрыўка. Усхадзілася на чайніку крышка, заскакала, забразгацела. Лынькоў. Віктар са злосцю ляпнуў крышкай чамадана. Асіпенка.
2. у знач. вык. Смерць, канец. Нехта сказаў: — Калі бомба пацэліць у дом, то тут усім крышка... Арабей.
•••
І крышка — і кончана, і ўсё тут. — Надзя, налі нам піва, і крышка, — просіць Атрошчанка. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Абе́чак 1 (мн. абечкі) ’край рэшата’ (Бір. дыс., БРС), ’частка жорнаў, зробленая з дрэва, каб не высыпалася мука’ (Сцяшк. МГ), ’вечка, накрыўка’ (Сцяц.), абечка ’крышка дзежкі, каробкі; таксама ў рэшаце, сіце’ (Янк. I) < аб‑веч‑ак (да věko). Параўн. абічайка.
Абе́чак 2 ’павека’ (мін.) < аб‑вечак (параўн. па‑века). Гл. абечак 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паве́ка ’рухомая складка скуры, якая прыкрывае вока’ (ТСБМ, Бяльк., Янк. 2, Яруш.), паве́йка ’тс’ (КЭС, лаг.). Укр. паві́ко, павіча́йка, польск. powieko ’тс’. З прэф. па‑ ад века (гл.). Улічваючы старажытнасць гэтага спосабу словаўтварэння, мабыць, магчыма рэканструяваць прасл. po‑věko (параўн. Краўчук, ЭСБМ, 2, 81), але як дыялектызм. Варыянт паве́йка пад уплывам вейкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
руйнава́цца, ‑нуецца; незак.
1. Ператварацца ў руіны; разбурацца. Ляцелі пад адхон цягнікі, руйнаваліся масты... Мележ. Пабудаваны менш чым паўтара века назад, .. [гродзенскі замак], нягледзячы на гэта, заняпаў і не толькі стаў рабіцца лядаш[ч]ым, але сям-там пачаў і руйнавацца. Караткевіч. // Ліквідавацца, знішчацца. Ірваліся кайданы іслама, руйнаваліся спрадвечныя законы шарыята. «Работніца і сялянка». У пагоні за кавалкам хлеба руйнуецца душа, годнасць чалавека... Пестрак.
2. Зал. да руйнаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)