немно́гие
1. прил. няшма́т які́я, род. няшма́т які́х; ма́ла які́я, род. ма́ла які́х; нямно́гія, род. нямно́гіх;
немно́гие лю́ди няшма́т які́я (ма́ла які́я, нямно́гія) лю́дзі;
в немно́гих слова́х у нека́лькіх сло́вах;
2. сущ. няшма́т хто, род. няшма́т каго́; ма́ла хто, род. ма́ла каго́; нямно́гія, род. нямно́гіх;
немно́гие зна́ют об э́том ма́ла хто ве́дае пра гэ́та;
он немно́гих здесь зна́ет ён ма́ла каго́ тут ве́дае.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Каламы́тка ’панос’ (Мат. Маг.). Рус. каламытка ’тс’. Статус бел. лексемы няясны. Фіксацыя, аднак, і рус. слова прадстаўлена на абмежаванай тэрыторыі і гэта не дазваляе думаць пра банальнае запазычанне або пра інфільтрацыю. Наяўнасць жа сепаратных сувязей нельга аспрэчваць, хоць і няясна, на якой тэрыторыі знаходзіўся цэнтр інавацыі. Слова, як здаецца, было ўтворана на базе больш шырока вядомага мыт ’панос’ (гл.). Паколькі гэта слова вядома і ў рус. і ва ўсх.-бел. гаворках, яно не вырашае пытання аб напрамку інавацыі. Адносна першай часткі лексемы каламытка можна выказаць наступныя меркаванні. Нельга выключыць магчымасці ўтварэння слова з пачатковым эспрэсіўным фармантам кала‑ (кола‑) няяснага паходжання (відаць, выдзяляецца як самастойная частка з складаных слоў). Існаванне такога фарманта пацвярджаецца шэрагам прыкладаў: рус. бран. коломат ’крык, шум і інш.’, укр. бук. калабусьок ’бусел’ і інш., на жаль, не вельмі ясных этымалагічна. З другога боку, нельга выключыць сувязі першай часткі слова са слав. kalъ, пэраў», бел. дыял. каліцца ’спаражняцца’. Трэба ўлічыць таксама, што другая частка разглядаемага слова суадносіцца з дзеясловам тыпу рус. мытить. Адносна значэння параўн. у Даля, 2, 956: «Хворать мытом, поносом». У такім выпадку каламытка ў большай меры нагадвае ўтварэнні тыпу бел. каламут, рус. колоброд і да т. п., аднак генезіс першай часткі слова няясны. Гл. яшчэ адносна этымалогіі другой часткі мыт, мытуха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ёлуп, ёлоп ’дурань, асталоп, бесталковы тупы чалавек’ (БРС, ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Бяльк., Мядзв., Яруш., Гарэц., Бір. Дзярж.). Укр. йолуп, йолоп ’тс’, рус. смал. ёлуп, польск. jołop. У рускіх і польскіх дыялектах запазычана з беларуска-ўкраінскага арэала, дзе гэта слова можна лічыць інавацыяй. Надзейна вызначыць этымалогію лексемы цяжка. Для яе існуюць некалькі этымалагічных версій. Бернекер (308) выводзіў укр. йолуп з укр. оглуп (апошняе да глупы). Існуе магчымасць выпадзення фрыкатыўнага г у форме оглуп. Параўн. бел. арэх (гл.) < агрэх. Можна таксама выводзіць рус. олух з *оглух (укр. оглух ’той, хто дрэнна чуе’). Брукнер (KZ, 45) звязваў ёлуп з яловы, што яшчэ менш верагодна. Слаўскі (1, 584) гаворыць пра магчымасць усходняга паходжання, але не прыводзіць крыніцы. Апрача гэтых версій, якія зарэгістраваны ў літаратуры, можна разгледзець магчымасць новай этымалогіі, якая грунтуецца на беларускіх дзеяслоўных і прыметнікавых формах ёлупіць ’вытрэшчваць вочы’ (Нас.), ёлуплівы ’вытрашачаны (аб вачах)’, ’дурнаваты’. Калі гэта так, дык ёлуп узыходзіць да *о‑луп. Параўн. лупіць (вочы). Змена пачатку слова (ёлуп < *олуп) таксама мае аналагічныя прыклады (ёлкі < *олъкъ, ён < он і г. д.). Пацвярджае гэту этымалагічную версію бел. валапокі, рус. смал. волопокий ’зіркасты’ (< *волопо‑окий). У волопокий мы выдзяляем волоп‑ (< *олуп). Такім чынам, волопокий: лупаты (ёлуплівы) = вірлавокі: вірлаты (усе лексемы маюць агульнае значэнне ’вірлавокі, лупаты’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
płaz
м.
1. ~u — гад; паўзун;
2. ~u — плаз;
uderzyć kogo ~em — ударыць каго плазам;
3. перан. гадзіна;
puścić co ~em перан. пакінуць што бяскарным, дараваць што;
to ci nie ujdzie ~em! — гэта табе проста так не пройдзе!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
адзна́ка ж.
1. (помета на чём-л.) отме́тка; обозначе́ние ср.;
2. (примета) при́знак м.;
не пака́зваць ~к жыцця́ — не подава́ть при́знаков жи́зни;
3. (балл) отме́тка;
4. (заслуга, отмеченная наградой) отли́чие ср.;
дыпло́м з ~кай — дипло́м с отли́чием;
5. (признак, предвещающий что-л.) предзнаменова́ние ср.;
гэ́та ке́пская а. — э́то плохо́е предзнаменова́ние;
6. (знак на каком-л. предмете) заме́тка; отме́тка;
рабі́ць ~кі на дрэ́вах — де́лать заме́тки (отме́тки) на дере́вьях
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
грэць несов.
1. греть;
со́нца грэ́е зямлю́ — со́лнце гре́ет зе́млю;
2. (делать тёплым) греть; нагрева́ть;
г. но́гі — греть но́ги;
г. ваду́ — греть (нагрева́ть) во́ду;
3. перен. (успокаивать, утешать) согрева́ть;
г. сэ́рца — согрева́ть се́рдце;
4. перен. леле́ять;
г. надзе́ю — леле́ять наде́жду;
5. перен., прост. (взыскивать, наказывать) греть;
за гэ́та трэ́ба г. — за э́то на́до греть;
◊ г. ру́кі — греть ру́ки;
г. у ка́рак — греть в ше́ю
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
запа́сці сов.
1. (завалиться за что-л.) запа́сть;
з. за ша́фу — запа́сть за шкаф;
2. (стать впалым) запа́сть, впасть, ввали́ться;
шчо́кі яго́ ~па́лі — щёки его́ запа́ли (впа́ли, ввали́лись);
3. перен. (глубоко укрепиться в уме, памяти, душе, сердце) запа́сть, запечатле́ться; засе́сть;
што гэ́та ~па́ла табе́ ў галаву́? — что э́то засе́ло у тебя́ в голове́?;
4. разг. ослабе́ть;
го́лас запа́ў — го́лос ослабе́л;
◊ з. ў душу́ — запа́сть в ду́шу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уяўле́нне ср.
1. в разн. знач. воображе́ние;
сі́ла ўяўле́ння — си́ла воображе́ния;
гэ́та то́лькі тваё ўяўле́нне — э́то то́лько твоё воображе́ние;
2. (понимание, знание чего-л.) представле́ние, поня́тие;
мець у. аб чым-не́будзь — име́ть представле́ние (поня́тие) о чём-л.;
не мець (нія́кага, анія́кага) ~ння аб чым-не́будзь — не име́ть (ни мале́йшего) представле́ния (поня́тия) о чём-л.;
прадузя́тыя ўяўле́нні — предвзя́тые поня́тия;
3. филос., психол. представле́ние;
працэ́с ~ння — проце́сс представле́ния
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
what
[hwʌt]
1.
pron.
1) пыта́льны: што, які́
What is it? — Што гэ́та?
What of it? — Што з гэ́тага?
So what? — Ну, дык што з гэ́тага?
What is the matter? — Што ста́лася? У чым спра́ва?
What is your name? — Тваё імя́? Як цябе́ зваць?
2) адно́сны
I know what you mean — Я ве́даю, што ты хо́чаш сказа́ць
Do what you please — Рабі́, што табе́ хо́чацца
2.
adj.
1) які́, като́ры
What time is it? — Като́рая гадзі́на?
2) той, які́; які́
Put back what money is left — Палажы́ наза́д гро́шы, што засталі́ся
3) што за
What a beautiful day! — Што за прыго́жы дзень!
What a pity! — Шкада́!
What luck! — Што за шча́сьце!
3.
adv.
як, нако́лькі
What does it matter? — Яко́е гэ́та ма́е зна́чаньне?
4.
interj.
што
What! Are you late again? — Што? Ты ізно́ў спазьні́ўся?
•
- and what not
- what for
- what have you
- what if
- what’s what
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
charge
[tʃɑ:rdʒ]
1.
v.t.
1) зараджа́ць (гарма́ту, батарэ́ю)
2) даруча́ць; абавя́зваць
3) цані́ць; ацэ́ньваць
What do you charge for it? — Ко́лькі Вы за гэ́та про́сіце? Ко́лькі гэ́та кашту́е?
4) дава́ць указа́ньні; зага́дваць, патрабава́ць, вымага́ць; дамага́цца
He charged us to keep the plan secret — Ён загада́ў нам трыма́ць плян у сакрэ́це
5) Milit. напада́ць, атакава́ць
6)
а) запі́сваць у доўг
б) даваць на паве́р
Charge it please! — Калі́ ла́ска, на паве́р!
7) абвінава́чваць, вінава́ціць
to charge with murder — абвінава́ціць у забо́йстве
8) наладо́ўваць
2.
n.
1) зара́д -у m.; набо́й -ю m.
2)
а) зада́ньне n.; абавя́зак -ку m., адка́знасьць f.
to be in charge — быць адка́зным
б) цяжа́р -у m.
to be a charge on someone — быць цяжа́рам для каго́
3) зага́д -у m., прадпіса́ньне n.
4) дагля́д -у m., апе́ка f.
5) абвінава́чаньне n.
6) кошт -у m., выда́ткі pl.
7) Milit. ата́ка f.
•
- charge off
- charge oneself with
- charge up
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)