night [naɪt] n.

1. ноч; ве́чар;

at night уначы́, уно́чы, но́ччу; уве́чары, уве́чар, ве́чарам;

by night на праця́гу ўсёй но́чы, (праз) усю́ ноч;

last night учо́ра ве́чарам;

all night long усю́ ноч напралёт

2. ве́чар, адве́дзены ці вы́значаны для яко́га-н. мерапрые́мства;

first night прэм’е́ра, пе́ршы пака́з (спектакля, цыркавой праграмы і да т.п.)

♦

at/in the dead of night глыбо́кай но́ччу; у глуху́ю по́ўнач;

night and day/day and night і дзень і ноч, уве́сь час; беспераста́нку, безупы́нна;

have an early/a late night ра́на/по́зна кла́сціся спаць;

have a good/bad night до́бра/дрэ́нна спаць;

good night! до́брай но́чы!, дабра́нач!;

make a night of it infml прагуля́ць/прап’я́нстваваць усю́ ноч

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

space​1 [speɪs] n.

1. праме́жак, ме́сца, інтэрва́л;

type single/double space друкава́ць праз адзі́н інтэрва́л/два́ інтэрва́лы;

There is a space here for your signature. Вось месца для подпісу.

2. пло́шча, ме́сца, прасто́ра;

a space of ten feet адле́гласць у дзе́сяць фу́таў;

clear a space for smth. пакі́нуць ме́сца для чаго́-н.;

a parking space ме́сца для стая́нкі (машын);

There isn’t much space left. Засталося мала месца.

3. прасто́ра, абша́р, ко́смас;

open/deep space адкры́ты ко́смас;

a space flight касмі́чны палёт

4. перы́яд ча́су;

in the space of a year на праця́гу аднаго́ го́да;

I have a space in my time-table. Я маю фортку ў раскладзе.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

swim​2 [swɪm] v. (swam, swum)

1. пла́ваць, плы́сці; пераплыва́ць;

swim crawl пла́ваць кро́лем;

swim with the stream плы́сці па цячэ́нні;

swim against the stream плы́сці су́праць цячэ́ння;

Let’s go swimming. Давай паплаваем;

He cannot swim a stroke. Ён зусім не ўмее плаваць.

2. заліва́ць; пераліва́цца праз край;

Her eyes were swimming with tears. Яе вочы былі поўныя слёз.

3. плы́сці (перад вачыма);

My head swims. У мяне кружыцца галава.

4. пла́ў на ру́хацца

♦

swim between two waters лаві́раваць памі́ж дзвюма́ кра́йнасцямі; ≅ кіда́цца памі́ж лі́хам і го́рам;

swim like a stone ≅ пла́ваць як сяке́ра

swim across [ˌswɪməˈkrɒs] phr. v. пераплыва́ць

swim up [ˌswɪmˈʌp] phr. v. падплыва́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

ми́лость

1. (милосердие) лі́тасць, -ці ж., мі́ласць, -ці ж.;

2. (благоволение, одолжение) ла́ска, -кі ж.;

◊

смени́ть гнев на ми́лость змяні́ць гнеў на мі́ласць;

сда́ться на ми́лость победи́теля зда́цца на лі́тасць перамо́жцы;

втере́ться в ми́лость убі́цца ў ла́ску;

быть в ми́лости быць у ла́сцы;

из ми́лости з ла́скі;

ми́лости про́сим! бу́дзьце ласка́вы!, калі́ ла́ска!;

сде́лайте ми́лость зрабі́це ла́ску, бу́дзьце ласка́вы;

скажи́те на ми́лость скажы́це, калі́ ла́ска;

по ми́лости (кого, чьей) праз ла́ску (каго, чыю);

ми́лостью бо́жьей ла́скаю бо́жай;

оказа́ть ми́лость зрабі́ць ла́ску.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хорошо́

1. нареч. до́бра; (как следует) як ма́е быць;

вся́кое де́ло на́до де́лать хорошо́ уся́кую спра́ву трэ́ба рабі́ць до́бра (як ма́е быць);

он хорошо́ рабо́тает ён до́бра працу́е;

2. безл., в знач. сказ. до́бра;

хорошо́ жить на све́те до́бра жыць на све́це;

хорошо́, что он придёт сего́дня до́бра, што ён пры́йдзе сёння;

3. част. до́бра;

приходи́ ве́чером — Хорошо́, приду́ прыхо́дзь уве́чары — До́бра, прыйду́;

я приду́ че́рез час, хорошо́? я прыйду́ праз гадзі́ну, до́бра?;

хорошо́! я э́того не забу́ду! до́бра! я гэ́тага не забу́ду!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ВЫШЭ́ЙШАЯ НЕРВО́ВАЯ ДЗЕ́ЙНАСЦЬ,

сукупнасць складаных фізіял. працэсаў у вышэйшых аддзелах кары вял. паўшар’яў і падкоркавых утварэннях галаўнога мозга, што забяспечваюць аптымальнае індывід. прыстасаванне чалавека і жывёл да зменлівых умоў знешняга і ўнутр. асяроддзя. Падпарадкоўваецца прынцыпам дэтэрмінізму, узаемаабумоўленасці, узаемасувязі, структураванасці і адбываецца праз аналіз усёй інфармацыі, вычляненне асобных кампанентаў і аб’яднанне іх у камбінацыі, якія ўзгадняюцца з акцэнтнай матывацыяй паводзін. Тэрмін уведзены І.П.Паўлавым як эквівалент паняцця «псіхічная дзейнасць», каб падкрэсліць адрозненні вышэйшай нервовай дзейнасці ад «ніжэйшай нерв. дзейнасці», што аперыруе наборам спадчынных, пастаянных, уласцівых усім прадстаўнікам дадзенага віду безумоўных рэфлексаў на прамую актывацыю спецыялізаваных рэцэптараў, яны каардынуюць узаемаадносіны паміж рознымі функцыян. сістэмамі, падтрымліваюць стабільны ўнутраны стан арганізма (гамеастаз): узровень крывянога і асматычнага ціску, анкатычнага ціску, т-ры цела, колькасць глюкозы ў крыві і інш. Больш складаныя формы рэфлексаў — інстынкты — таксама з’яўляюцца выражэннем генетычна зафіксаванага вопыту папярэдніх пакаленняў.

Вышэйшая нервовая дзейнасць узнікае ў ходзе эвалюцыі на аснове «ніжэйшай нерв. дзейнасці», кантралюе яе і будуецца на аснове ўмоўных рэфлексаў, якія выпрацоўваюцца на працягу жыцця асобіны. З яе развіццём набываецца здольнасць адказваць на непасрэдныя дзеянні стымулаў (болевых, харчовых, палавых і інш.), на аддаленыя іх прадвеснікі, выдзяляць фармальную суадноснасць паміж патрэбнасцю і абставінамі, якія заканамерна папярэднічаюць яе рэалізацыі. Раздражняльнікі становяцца ўмоўнымі або сігналамі, якія ўключаюць адаптыўныя паводзіны праз сувязь паміж нейронамі, што ўспрымаюць умоўны раздражняльнік і ўваходзяць у дугу безумоўнага рэфлексу. У процілегласць безумоўным умоўныя рэфлексы зменлівыя, часовыя, утвараюцца і знікаюць з дапамогай розных відаў прыроджанага і набытага тармажэння. Яны пастаянна ўскладняюцца і ўдасканальваюцца, што пашырае адаптыўныя магчымасці індывіда да падзей знешняга асяроддзя.

Матэрыяліст. ідэя аб рэфлекторнай прыродзе псіхічных працэсаў выказана І.М.Сечанавым у кн. «Рэфлексы галаўнога мозга» (1863). Далейшая яе распрацоўка належыць Паўлаву, які стварыў метад вывучэння вышэйшай нервовай дзейнасці ў хранічным эксперыменце і выявіў прынцыповыя яе заканамернасці. Значнасць прыроджаных і набытых формаў паводзін у працэсе анта- і філагенезу зменьваецца на карысць перавагі ўмоўных рэфлексаў. У чалавека ў дадатак да першай сігнальнай сістэмы ўзнікае другая сігнальная сістэма ў выглядзе мовы. Па суадносінах гэтых сістэм адрозніваюць 3 тыпы людзей: мысліцельны, мастацкі і сярэдні. Слова надзяляе вышэйшую нервовую дзейнасць здольнасцю да абстрагавання, абагульнення, мыслення, творчасці. Сіла, ураўнаважанасць і рухомасць працэсаў узбуджэння і тармажэння ляжаць у аснове асаблівасцей вышэйшай нервовай дзейнасці. Паўлаў вылучыў 4 варыянты яе: моцны, ураўнаважаны, рухомы (сангвінік); моцны, неўраўнаважаны, узбудлівы (халерык); моцны, ураўнаважаны, інертны (флегматык); слабы (меланхолік). Адно са складаных праяўленняў — дынамічны стэрэатып.

Вучэнне аб вышэйшай нервовай дзейнасці мае тэарэт. і шырокае прыкладное значэнне ў медыцыне, псіхалогіі, педагогіцы, кібернетыцы, арганізацыі працы і інш. сферах чалавечай дзейнасці. Сав. вучонымі распрацаваны тэорыі функцыян. сістэм (П.К.Анохін), паглыблены ўяўленні пра механізмы памяці і цэнтр. тармажэння (І.С.Берыташвілі), самарэгуляцыі мозга праз сімпатычную сістэму (Л.А.Арбелі), пра ўзаемаадносіны кары і ўнутр. органаў (К.М.Быкаў), кампенсацыі парушаных яе функцый (Э.А.Асрацян), выяўлены асаблівасці вышэйшай нервовай дзейнасці ў дзяцей у норме і паталогіі (А.Г.Іваноў-Смаленскі, М.І.Краснагорскі) і інш.

Літ.:

Орбели Л.А. Вопросы высшей нервной деятельности. М.; Л., 1949;

Павлов И.П. Полн. собр. соч. Т. 1—6. 2 изд. М., 1951—52;

Сеченов И.М. Рефлексы головного мозга. М., 1961;

Беленков Н.Ю. Условный рефлекс и подкорковые образования. М., 1965;

Физиология высшей нервной деятельности. Ч. 1—2. М., 1970—71;

Анохин П.К. Очерки по физиологии функциональных систем. М., 1975.

У.М.Калюноў.

т. 4, с. 333

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аго́нь м.

1. Féuer n -s, -;

2. (святло) Licht n -(e)s. -er;

запалі́ць аго́нь Licht máchen;

3. вайск. Féuer n -s;

гарма́тны аго́нь Geschützfeuer n;

4. (пачуццё, палкасць) Féuer n -s, Begéisterung f -;

яго́ во́чы гара́ць агнём séine Áugen fúnkeln [léuchten];

◊

агнём і мячо́м mit Féuer und Schwert;

з пе́кла ды ў аго́нь (з агню́ ды ў по́лымя) vom Régen in die Tráufe kómmen*;

прайсці́ праз аго́нь і ваду́ разм. mit allen Wássern gewáschen sein;

пайсці́ за каго-н. у аго́нь і ваду́ für j-n durchs Féuer [durch dick und dünn] gehen*;

падлі́ць але́ю ў аго́нь разм. Öl ins Féuer gießen* [schütten]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Пас 1, па́сак, па́сок, па́сік, па́сачак ’тканы пояс’, ’шнурок, папруга, рэмень’, ’стужка, пісяг’, ’пояс жанчыны’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Шпіл., Сцяшк., Тарн., Сл. ПЗБ, Сл. Брэс.; КЭС, лаг.; ТС), ’доўгі, вузкі кавалак тканіны, скуры’ (ТСБМ), ’кавалак сала прадаўгаватай формы’ (пух., Сл. ПЗБ; Мат. Гом.), ’прыстасаванне для прывядзення ў рух машыны ці механізма’ (ТСБМ, Шат., Мат. Гом.), ’шнур у калаўроце’ (карэліц., Шатал.), ’доўгая чарада звязаных паміж сабою плытоў лесу’ (Маслен., Мат. Гом., Сл. Брэс., ТС), ’узоры на тканіне ў палосы’ (Сл. ПЗБ), па́ска, па́сачка ’паласа (паперы); палоска на тканіне’ (Мат. Гом., Сцяшк. Сл., Сцяшк., Сл. ПЗБ; КЭС, лаг.), пася́ты, паса́сты, пасася́чы ’паласаты’ (Сл. ПЗБ, Клім.); ст.-бел. пасъ ’рэмень’ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск. pas ’тс’ (Кюнэ, 86; Булыка, Лекс. запазыч., 110). Сюды ж паса́цца ’падпяразвацца’ (Нас.). Гл. таксама пояс.

Пас 2 — ’вокліч аб адмове ўдзельнічаць у розыгрышы да наступнай раздачы карт’, ’няма сіл, магчымасцей’, пасава́ць ’здавацца’ (ТСБМ). З польск. pas, pasować ’тс’ (або другі раз праз рус. пас, пасовать ’тс’), якія з франц. (je) passe ’я ўстрымліваюся, пасую’ (Праабражэнскі, 2, 26; Варш. сл., 4, 72).

Пас 3 ’перадача мяча, шайбы і да таго пад. у спартыўнай гульні’, пасо́ўка, пасава́ць ’перадаваць мяч, шайбу’ (ТСБМ). Праз рус. мову з англ. pass ’перадаваць’, якое з лац. passus ’крок, рух’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пэ́ўны

1. (заслуживающий доверия) надёжный; достове́рный;

~ныя лю́дзі — надёжные лю́ди;

~ныя крыні́цы — надёжные (достове́рные) исто́чники;

2. ве́рный, надёжный;

п. прыста́нак — ве́рная (надёжная) при́стань;

3. (установленный) определённый;

прызна́чыць п. дзень сустрэ́чы — назна́чить определённый день встре́чи;

праз п. час — че́рез определённое вре́мя;

4. (безусловный) определённый;

мець п. по́спех — име́ть определённый успе́х;

5. твёрдый, ве́рный;

ісці́ ~нымі кро́камі — идти́ твёрдыми (ве́рными) шага́ми;

6. грам. определённый;

п. арты́кль — определённый арти́кль;

◊ да ~най ступе́ні — до изве́стной сте́пени;

у ~ным сэ́нсе — в не́котором (изве́стном) смы́сле;

у ~най ме́ры — в не́которой сте́пени;

у ~ных вы́падках — в изве́стных слу́чаях

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

splash

[splæʃ]

1.

v.t.

1) распы́рскваць (ваду́, гразь)

2) абдава́ць, абліва́ць вадо́ю, пы́рскаць

The waves splashed on the beach — Хва́лі распы́рскваліся на пля́жы

3) замо́чваць, абпы́рскваць, захлю́пваць

2.

v.i.

1) шлёпацца, бо́ўтацца, хлю́пацца

2) хлю́паць, хлёпаць

He splashed across the brook — Ён прахлю́паў праз руча́й

3.

n.

1) хлюпата́ f.

2) пы́рсканьне, распы́рскваньне, плю́ханьне n.

3) пы́рска, кля́кса f.

4) плёскат, пляск -у m.

to fall into water with a splash — увалі́цца ў ваду́ з плёскатам

5) пля́ма f.

She has splashes of grease on her dress — На е́йнай суке́нцы былі́ пля́мы тлу́шчу

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)