пад, пада предлог

1. с вин. в разн. знач. под(о);

спусці́цца пад зямлю́ — спусти́ться под зе́млю;

вераб’і́ се́лі пад страху́ — воробьи́ се́ли под кры́шу;

пасадзі́ць пад замо́к — посади́ть под замо́к;

кі́нуць пад но́гі — бро́сить по́д ноги;

браць пад ахо́ву — брать под защи́ту;

зруб пад но́вы дом — сруб под но́вый дом;

адда́ць пад суд — отда́ть под суд;

узя́ць пад руку́ — взять по́д руку;

пафарбава́ць пад дуб — покра́сить под дуб;

ісці́ пад гу́кі ма́рша — идти́ под зву́ки ма́рша;

адда́ць пад распі́ску — отда́ть под распи́ску;

2. с вин. (приблизительно) о́коло (чего), под; может переводиться и конструкциями без предлогов;

гадо́ў пад со́рак — лет о́коло сорока́ (под со́рок); лет сорока́;

ме́траў пад два́ццаць — ме́тров о́коло двадцати́; ме́тров два́дцать;

3. с вин. (для обозначения времени) к (чему), под; перед (чем);

пад ве́чар — к ве́черу, под ве́чер;

гэ́та было́ пад свя́та — э́то бы́ло пе́ред пра́здником (под пра́здник);

4. с вин. (для обозначения пространственного предела) до (чего), под;

вы́рас пад столь — вы́рос до потолка́ (под потоло́к);

5. с вин. (для выражения направленности к пространственному пределу) к (кому, чему);

ісці́ пад сту́дню — идти́ к коло́дцу;

6. с твор. в разн. знач. под(о);

працава́ць пад зямлёй — рабо́тать под землёй;

ла́стаўкі сядзе́лі пад страхо́й — ла́сточки сиде́ли под кры́шей;

вада́ іскры́цца пад вясло́м — вода́ искри́тся под весло́м;

сядзе́ць пад замко́м — сиде́ть под замко́м;

снег рыпе́ў пад нага́мі — снег скрипе́л под нога́ми;

пада мно́й — подо мно́й;

бі́тва пад Маскво́й — би́тва под Москво́й;

жы́та залаці́цца пад со́нцам — рожь золоти́тся под со́лнцем;

быць пад стро́гай ахо́вай — быть под стро́гой охра́ной;

быць пад судо́м — быть под судо́м;

арты́кул надрукава́ны пад і́ншым загало́ўкам — статья́ напеча́тана под други́м загла́вием;

дом пад чарапі́цай — дом под черепи́цей;

пад со́усам — под со́усом;

пад уплы́вам каго́-не́будзь — под влия́нием кого́-л.;

пад лексікало́гіяй разуме́юць наву́ку аб ле́ксіцы — под лексиколо́гией понима́ют нау́ку о ле́ксике

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адабра́ць ​1, адбяру, адбярэш, адбярэ, адбяром, адбераце; зак., каго-што.

1. Прымусіць каго‑н. аддаць які‑н. прадмет; сілай забраць у каго‑н., што‑н. Дубінка — скок, скок! Пабегла, адабрала ў ведзьмара гуслі. Якімовіч. Дануся, пакрыўдзіўшыся, адабрала касу і закінула за плячо. Карпюк. Ля сэрца ён хаваў іх [вершы] і бярог, Каб не знайшлі, не адабралі каты. Танк. // Пазбавіць каго‑н. права карыстацца чым‑н. Адабраў пан пасеку, і за гадоў дваццаць пяць парос на ёй густы ельнік ды бярэзнік. Гарэцкі. // Пазбавіць каго‑, чаго‑н., забраўшы сабе, забіўшы, зруйнаваўшы. [Наталля:] — А пасля да мяне прыйшла жанчына і сказала, што я адабрала ў яе мужа. Скрыган. Толькі адно пачуццё яскрава жыло ў Арыне: нянавісць.. да Патапчыка. Гэта ён зглуміў яе шчасце, адабраў у яе чалавека. Чарнышэвіч. [Наста:] Майго любага сына Адабрала вайна, І надзеяй адзінай Засталася яна [Таццяна]. Глебка.

2. Пазбавіць каго‑н. якіх‑н. пачуццяў, якасцей, права на што‑н. Стары Няміра стагнаў на саломе — трывога, здарожанасць адабралі ў яго ўсе сілы. Чорны. [Тася:] — А вайна ўсё зрабіла трагедыяй, усё ў мяне адабрала: і першае каханне, і сям’ю, і нават права быць матуляй. Гарбук. Вораг, якога мы пазналі ў верасні трыццаць дзевятага года, цяпер захацеў адабраць у нас волю і шчасце ўжо назаўсёды. Брыль. // Пазбавіць чаго‑н., што дае сродкі на існаванне. [Алаіза Пашкевіч:] — Я ведаю, што ў вас [рабочых] дзеецца на заводзе. Ведаю, што Суравіч звольніў трыццаць чалавек. Выгнаў іх з завода, адабраў кавалак хлеба. Арабей. У калгасе прыладзіўся [Хмыль] вупраж выдаваць: у старых работу адабраў. М. Стральцоў.

3. Выдаткаваць, патраціць нейкую колькасць часу (сілы, сродкаў, здароўя) на выкананне чаго‑н. Старшы лейтэнант, які то хадзіў туды-сюды, то паглядваў нецярпліва за рэчку, падумаў, што гэтая пераправа адбярэ ў яго многа часу. Мележ. Нямала адабраў здароўя апошні працэс — групавая справа малалетніх парушальнікаў. Васілевіч.

4. безас. Страціць здольнасць чым‑н. валодаць. У Мяфодзія Паўлавіча на некаторы час адабрала мову. Чарнышэвіч. Адабрала ногі, цела змарыла неадольная млявасць. Дуброўскі.

5. Выбраць з аднастайных прадметаў асобныя з іх, якія вылучаюцца пэўнай якасцю або прыкметай. Настаўнік прапануе вучням яшчэ адабраць патрэбныя словы... Самцэвіч. [Сакратар:] — Там [у парткабінеце] з ім [загадчыкам аддзела прапаганды] адбярыце неабходную літаратуру, парайцеся наконт тэмы і плана даклада і — дзейнічайце. Сіўцоў.

6. Спец. Выстругаць адборнікам фігурную паверхню чаго‑н.

адабра́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да адобрыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

звярну́ць, звярну, звернеш, зверне; зак., каго-што і без дап.

1. без дап. Сысці або з’ехаць з дарогі, мяняючы напрамак руху. Валодзя пайшоў налева, Сяргей — прама, а Міша звярнуў направа. Курто. Каб не ісці вуліцай, дзе — яна ведала — яе будуць сустракаць і распытваць, Таццяна звярнула са шляху на сцежку і пайшла гародамі. Шамякін. // Змяніць напрамак (пра дарогу, сцежку і пад.). А грэбля крывая, Як той паясок, То зверне направа, То зверне набок. Бядуля. // Перайшоўшы якую‑н. мяжу, павярнуць на другую пару сутак (пра нябесныя свяцілы). На чыстым небе сонца даўно звярнула з паўдня. Алешка.

2. каго-што. Накіраваць у які‑н. бок ад дарогі (каня, машыну і пад.). Звярнуць машыну з дарогі. □ Звярнуў [мужык] каня ў лес, прывязаў да дрэва. Якімовіч. / у перан. ужыв. І ніхто цябе не зверне Са шляхоў прасторных. Купала.

3. Разм. Варочаючы, зрушыць з месца або скінуць што‑н. цяжкае. Звярнуць камень з дарогі. Звярнуць воз пяску. // Ударам, штуршком збіць набок, паваліць. Машына звярнула слуп.

4. перан. Перавесці гаворку, думкі і пад. на іншы прадмет, тэму. Сэрца з сэрцам гаварыла Цеплынёю шчырых слоў, Пачалі пра лён гаворку, А звярнулі на любоў. Русак. І ў вагоне ўжо зноў гутарку звярнулі на коласаўскіх Сцёпку і Алёнку. Васілевіч.

5. Разм. Пералажыць, зваліць (віну, правіннасць і пад.) на другога. Я расказаў Беразняку ўсё па парадку: як Усцім прывёз у млын субар, як яны з Леўкам укралі два мяхі і ўсё звярнулі на бацьку. Сабаленка.

6. Аддаць назад, вярнуць што‑н. узятае. Тут жа ляжыць і адозва акупацыйнай польскай улады да абшарнікаў, каб яны варочаліся і займалі свае «законныя» маёнткі і сядзібы, а сяляне каб звярнулі ім розны набытак, забраны імі ў часе рэвалюцыі і ўлады Саветаў. Колас.

7. Разм. Схіліць, павярнуць набок, убок. Звярнуць галаву набок. / у безас. ужыв. — Табе ж цяжка рукі завярнуць, каб табе.. яндоўку тваю на патыліцу звярнула. Крапіва.

8. Разм. Неакуратна скідаць, зваліць у адно месца многія прадметы. Звярнуць дровы ў кучу.

•••

Звярнуць горы — выканаць вялікую, цяжкую работу.

Звярнуць на сябе ўвагу — вызначыцца чым‑н., зацікавіць сабой.

Звярнуць увагу каго на каго-што — паказаць каму‑н. на каго‑, што‑н., прымусіць заўважыць.

Звярнуць увагу на каго-што — заўважыць каго‑, што‑н., зацікавіцца кім‑, чым‑н., улічыць што‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

cast

[kæst]

1.

v.t. cast, -ing

1) кі́даць, шпурля́ць

to cast a stone — шпурну́ць ка́мень

to cast lots — кі́даць жэ́рабя

to cast a vote — адда́ць го́лас, галасава́ць

to cast a glance — кі́нуць по́зірк, кі́нуць во́кам

to cast a fishline — закі́нуць ву́ду

to cast a shadow — кі́даць цень

2) скіда́ць

to cast feathers — скіда́ць пе́р’е

to cast horns — мяня́ць ро́гі

to cast skin — скіда́ць ску́ру

A snake casts its skin — Вужа́ка скіда́е ску́ру

to cast hair — ліня́ць (пра жывёлу)

3) склада́ць, падліча́ць

4) разьдзяля́ць ро́лі, вызнача́ць акто́раў для ро́ляў

5) Tech. адліва́ць (з мэта́лу)

to cast a statue in bronze — адлі́ць ста́тую з бро́нзы

2.

n.

1) кі́даньне n.; кідо́к (мяча́), далёкасьць кідка́

2) закіда́ньне (ву́ды, се́ці)

3) акто́рскі склад (у п’е́се, фі́льме)

The cast is complete — Разьмеркава́ньне ро́ляў зако́нчанае

4)

а) адлі́ўка f., ліцьцё n. (дзе́йнасьць і вы́раб)

б) ліце́йная фо́рма

5) хірургі́чная павя́зка

plaster cast — гі́псавая павя́зка

6) адце́ньне n.

with a pink cast — з ружо́вым адце́ньнем

to cast away a project —

а) пакі́нуць, адкі́нуць плян

б) пацярпе́ць крушэ́ньне (пра вадапла́ў)

•

- cast down

- cast off

- cast on

- cast one’s ballot

- cast out

- cast up

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Séele

f -, -n

1) душа́

aus tíefster ~ — ад усёй душы́ [глыбіні́ душд]

das brennt mir auf der ~ — гэ́та му́чыць мяне́ [кро́іць душу́]

sich (D) etw. von der ~ herúntersprechen* — вы́сказаць, што ёсць на душы́, аблягчы́ць душу́

sich in die ~ hinéin schämen — саро́мецца да глыбіні́ душы́

die ~ híngeben* [áushauchen] — вы́пусціць дух, паме́рці, адда́ць Бо́гу душу́

er ist mit Leib und ~ bei der Árbeit — ён уве́сь у рабо́це

sie sind ein Herz und éine ~ — яны́ жыву́ць душа́ ў душу́

éine ~ von einem Ménschen — душа́-чалаве́к

2)

kéine ~ war zu séhen — не было́ віда́ць ні адно́й душы́

3) бат. буймі́на

4) тэх. стрджань; жы́ла (кабеля)

5) вайск. кана́л (дула)

◊ sich (D) die ~ aus dem Léibe wárten — бяско́нца до́ўга чака́ць

j-m etw. auf die ~ bínden* — перакана́ўча прасі́ць каго́-н. заня́цца [паціка́віцца] чым-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

положи́ть сов.

1. пакла́сці;

положи́те прибо́ры на стол пакладзі́це прыбо́ры на стол;

положи́ть больно́го в больни́цу пакла́сці хво́рага ў бальні́цу;

2. (решить) уст. вы́рашыць; (постановить) ухвалі́ць, пастанаві́ць; (условиться) умо́віцца; (сговориться) згавары́цца;

они́ положи́ли ме́жду собо́й яны́ вы́рашылі (згавары́ліся) памі́ж сабо́й;

3. (предположить) дапусці́ць;

4. (назначить) назна́чыць; даць;

положи́ть ему́ хоро́шую пла́ту назна́чыць (даць) яму́ до́брую пла́ту;

◊

положи́ть за пра́вило узя́ць за пра́віла;

положа́ ру́ку на́ сердце пакла́ўшы руку́ на сэ́рца;

положи́ть на лопа́тки пакла́сці на лапа́ткі;

вынь да поло́жь за́раз жа і дай, вы́мі ды пакладзі́;

положи́ть гнев на ми́лость павярну́ць гнеў на мі́ласць;

положи́ть жизнь за (кого, что) адда́ць жыццё за (каго, што);

положи́ть коне́ц (нача́ло) чему-л. пакла́сці кане́ц (пача́так) чаму-небудзь;

положи́ть в карма́н пакла́сці ў кішэ́нь;

положи́ть на ме́сте пакла́сці на ме́сцы;

разжева́ть и в рот положи́ть разжава́ць і ў рот пакла́сці;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

апо́шні в разн. знач. после́дний;

~няя інста́нцыя — после́дняя инста́нция;

за а. час — за после́днее вре́мя;

а. ў чарзе́ — после́дний в о́череди;

а. тэ́рмін — после́дний срок;

◊ ады́грываць не ~нюю ро́лю — игра́ть не после́днюю роль;

а. з магіка́н — после́дний из могика́н;

~няе сло́ва — (чаго) после́днее сло́во (чего);

~няя гадзі́на — после́дний час;

да ~няй кро́плі (ка́плі) крыві́ — до после́дней ка́пли кро́ви;

да (~няй) ні́ткі — до (после́дней) ни́тки;

з ~ніх сіл — из после́дних сил;

да ~няй ступе́ні — до после́дней сте́пени;

~няя во́ля — после́дняя во́ля;

са́мы а. чалаве́к — са́мый после́дний челове́к;

а. час (наста́ў) — после́дние времена́ (наста́ли);

а. крык мо́ды — после́дний крик мо́ды;

а. шлях — после́дний путь;

~няя спі́ца ў калясні́цы — после́дняя спи́ца в колесни́це;

да ~няга — до после́днего;

адда́ць а. доўг — отда́ть после́дний долг;

спаць (засну́ць) ~нім сном — спать (засну́ть, усну́ть) после́дним сном;

да ~няга дыха́ння — до после́днего вздо́ха;

а. гра́дус — из рук вон пло́хо, после́дняя сте́пень; после́днее де́ло;

пе́ршы і а. раз — пе́рвый и после́дний раз

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

pod

1. пад;

wejść pod stół — залезці пад стол;

ziemia pod ziemniaki — зямля пад бульбу;

2. у, пад; у час;

pod wieczór — пад вечар;

pod koniec bitwy — пад канец бою;

pod nieobecność — у час адсутнасці;

3. супраць; пад;

iść pod wiatr — ісці супраць ветру;

iść pod górę — ісці пад гару; падымацца на гару;

4. пад, каля;

~e drzwiami — пад дзвярамі;

pod Warszawą — пад Варшавай;

bitwa pod Grunwaldem — бітва пад Грунвальдам;

być pod ręką — быць пад рукою;

5. пад, пры;

pod wodzą — пад камандаваннем;

oddać pod komendę — аддаць у распараджэнне;

pod warunkiem — пры ўмове;

pod pozorem — пад выглядам; пад маркай; прыкрываючыся;

pisać pod adresem — пісаць на адрас

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

суд м.

1. юрыд. (установа) Gerícht n -(e)s, -e, Geríchtshof m -(e)s, -höfe; Geríchtsbehörde f -, -n;

наро́дны суд Vólksgericht n;

Міжнаро́дны суд Internationáler Geríchtshof;

суд прыся́жных Schwúrgericht n;

траце́йскі суд Schíedsgericht n, Arbitráge [-ʒə] f -, -n;

тавары́скі суд гіст. Kamerádschaftsgericht n, Schíedskommission f -, -en;

вае́нна-палявы́ суд Kríegsgericht n, Stándgericht n;

выкліка́ць у суд vor Gerícht láden*;

звярну́цца ў суд den Réchtsweg beschréiten*;

падава́ць у суд на каго-н. j-n verklágen, j-n geríchtlich belángen, gégen j-n geríchtlich vórgehen*;

пасяджэ́нне суда́ Geríchtssitzung f -, -en, Geríchtsverhandlung f -, -en;

узбудзі́ць спра́ву ў судзе́ éinen Prozéss ánstrengen;

2. (меркаванне) Úrteil n -(e)s, -e;

я аддаю́ гэ́та на Ваш суд ich überlásse es Ihrem Úrteil;

3. юрыд. (разгляд справы) Geríchtsverhandlung f, Geríchtsverfahren n -s, -;

прыця́гваць да суда́ geríchtlich zur Verántwortung zíehen*;

адда́ць пад суд vor Gerícht stéllen, dem Gerícht übergében*;

быць пад судо́м únter Ánklage stehen*;

без суда́ і сле́дства óhne Geríchtsverfahren;

чыні́ць суд і распра́ву уст. Gerícht hálten* und bestráfen, die Geríchtshoheit áusüben;

суд Лі́нча Lýnchjustiz [´lynç- і ´lınʧ-] f;

суд го́нару Éhrengericht n;

◊

на няма́ й суду́ няма́ ≅ wo nichts ist, hat (selbst) der Káiser sein Recht verlóren

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

пакла́сці, ‑кладу, ‑кладзеш, ‑кладзе; ‑кладзём, ‑кладзяце; зак., каго-што.

1. Надаць каму‑, чаму‑н. ляжачае становішча, змясціць куды‑н. у такім становішчы. Раненага асцярожна паклалі на зямлю, падаслаўшы коўдру. Якімовіч. Старшыня ўзяў з рук каваля клешчы, выхапіў распаленае жалеза з горна, паклаў на кавадла і загадаў: — Ану! Курто. Праз якіх пяць хвілін Аксану, укручаную ў коўдру і падушкі, паклалі ў сані. Скрыпка. // Улажыць спаць, адпачываць. У цішыні салдатка-маці Паклала спаць сваіх дзяцей. Танк. За тонкаю перагародкаю ў большай палавіне [хаты] скрыпнула канапа — там нанач паклалі хлопчыка. Адамчык. // Прымусіць праціўніка ўпасці на зямлю пры дужанні. Пакласці праціўніка на спіну з аднаго маху. // перан. Разм. Забіць, знішчыць. Варта было з кулямёта касануць па натоўпе на мосце, каб пакласці ўсіх [легіянераў]. Грахоўскі.

2. Змясціць куды‑н., размясціць дзе‑н. Пакласці грошы ў кішэню. □ Перакусіўшы збольшага, хлопцы паклалі рэшту хлеба ў чамаданы і выйшлі на вуліцу. Якімовіч. У хату зайшоў бацька, няспешна паклаў сякеру пад лаўку, падышоў да сына, паціснуў руку. Новікаў. — Рукі ўверх! — і на курок Палец свой паклаў стралок. А. Александровіч. // Перастаць карыстацца якім‑н. інструментам, прадметам, адлажыць яго ўбок. Стары прыціскаў да .. [тачыла] іржавае жалеза. Костусь міргнуў хлопцу. Той пакінуў круціць. Стары паклаў жалеза і абцёр рукі. Чорны. // Змясціць для зберажэння, зрабіць уклад (у банк, ашчадную касу і пад.). Пакласці грошы ў ашчадную касу. // Адправіць, змясціць у клініку, шпіталь і пад. [Шаховіч:] — Ты ж, мусіць, чуў, што Захарэвіча ў бальніцу паклалі? Абмарозіўся на тваёй машыне. Мяжэвіч.

3. Тое, што і палажыць (у 2 знач.).

4. Зрабіць знак, пакінуць адбітак чаго‑н. Выбегшы з-за невялікай хмары, сонца зноў паклала на ціхую раку цені прыбярэжных вербаў. Рылько. // перан. Уздзейнічаць, зрабіць вялікі ўплыў; пакінуць след. Падаюць гнілі падпоры — Часы паклалі свой знак. Колас. Ваеннае становішча паклала на жыццё свой адбітак. Сяргейчык.

5. Налажыць ежы, корму. Круцько наліў чаркі, Ліпа паклала на талерку смажаную трусяціну. Ваданосаў. [Іван:] — Коням, мабыць, трэба пакласці нешта ў жалабы, ці можа на пашу весці? Чарнышэвіч.

6. Тое, што і палажыць (у 3 знач.).

7. Знесці (яйцы), каб вывесці патомства. Самачка паклала ў.. [гняздо] чатыры рабенькія яечкі і села іх наседжваць. Ігнаценка.

8. перан. Аддаць, патраціць. — Шмат працы паклаў Адам Васільевіч у справу аднаўлення роднага калгаса. Кавалёў. [Гарасім:] — Прыйшлі [людзі] на карчы, імшары, колькі поту, пакуты разам паклалі, пакуль разрабілі, дык дзе ты цяпер пакінеш, гэта ўжо ўсё.., як сваё. Скрыган.

9. З назоўнікамі «пачатак», «канец», «аснова» і г. д. утварае спалучэнні, якія маюць значэнне: зрабіць тое, што азначаюць гэтыя назоўнікі. Пад баявым дэвізам «Пралетарыі ўсіх краін, яднайцеся!» Маркс і Энгельс паклалі пачатак арганізаванаму камуністычнаму руху. «Звязда». Кастрычніцкая рэвалюцыя паклала канец прыгнечанню народаў старой Расіі. Пшыркоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)