Verbum

сма́жыць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць; незак., што і без дап.

1. Гатаваць на агні (мяса, рыбу, грыбы і пад.). Раскладалі вялікі агонь, на ражнах смажылі сала. Чарнышэвіч. Не паспела паказацца ў пакоі Вольга Сцяпанаўна, як Тарас Іванавіч закамандаваў: — Смаж яечню! Колас.

2. безас. Пра сухасць у роце, выкліканую смагай, жаданнем піць. Ад селядца смажыць. □ Смажыць. Даўно апаражнілі бутэлькі з вадой, што былі ў дзяўчат. Пташнікаў. На другім ад Ланска прыпынку.. [Мікалай] сказаў Данілу, што ідзе напіцца халоднай вады — смажыла надта пасля сала, — і выйшаў. Пальчэўскі.

3. Апякаць прамянямі, паліць (пра сонца). Сонца не пякло, а смажыла зямлю. Капыловіч. Калі ўспыхвае пунсовы ранак, сонца неміласэрна пачынае смажыць стэп. Лукша.

зажму́рыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.

Зажмурыць свае вочы, прыкрыць іх павекамі. Казік сціснуўся ў камячок і зажмурыўся ад страху. Чарнышэвіч. // Прыкрыцца павекамі (пра вочы). Вочы зажмурыліся ад сонца.

геліёграф, ‑а, м.

1. Тэлескоп з фотаапаратам, прызначаны для фатаграфавання Сонца.

2. Аўтаматычны апарат для запісу працягласці сонечнага свячэння.

3. Уст. Прыстасаванне для перадачы светлавых сігналаў на адлегласць.

[Ад грэч. hēlios — сонца і gráphō — пішу.]

велічэ́зны, ‑ая, ‑ае.

Надзвычай вялікі; велізарны. За лугам, за лесам ляжаў, нібы астываючы, велічэзны шар сонца. Гамолка. На месцы барака і ўглыб вуліцы вырас велічэзны хімічны завод. Чорны.

вы́каўзаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад выкаўзаць.

2. у знач. прым. Гладкі ад коўзання. На выкаўзаным снезе так іскрыла сонца, што аж рэзала ў вачах. Карпюк.

акрамяне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Разм. Ажыць, зрабіцца пругкім, крамяным. Мінуў яшчэ дзень, і раптам познім адвячоркам, на захадзе сонца, раслінкі пачалі ажываць: лісточкі акрамянелі і натапырыліся. Якімовіч.

абарачэ́нне, ‑я, н.

1. Тое, што і абарот (у 1 знач.). Абарачэнне Зямлі вакол Сонца.

2. Тое, што і абарот (у 3 знач.). Пусціць у абарачэнне. Грашовае абарачэнне.

караба́ціцца, ‑ціцца; незак.

Станавіцца карабатым; скрыўляцца, выгінацца. Фанера карабаціцца. □ [Кніга] ляжала на стале, і тонкая папяровая вокладка пачынала жоўкнуць, карабаціцца — ад сонца і дробнай, што пыл, салёнай імжы. Карамазаў.

красаві́цкі, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да красавіка, уласцівы красавіку. Два дні ішоў цёплы красавіцкі дождж. Шамякін. Весела зіхацела красавіцкае сонца. Шчарбатаў. // Які адбываецца ў красавіку. Красавіцкі пленум.