Тое, што і пяцца. [Чмаруцька:] — Адкуль толькі не павезлі хлеба, колькі месяцаў згружалі, пнуліся, і — на табе — пайшло дымам, пылам.Лынькоў.Абледзянелая ручаіна.. млява пнулася выкідаць на лёд крынічную сцюдзёнасць.Чорны.Кожны пнуўся наперад, і таму карэспандэнт расставіў нас сам.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
«БАРАНО́ВЫ ЛБЫ»,
скалістыя выступы карэнных горных пародаў, згладжаныя і адпаліраваныя ледавіком. Даўж. да некалькіх соцень метраў, выш. да 50 м. Назва паходзіць ад іх формы (нагадвае лбы бараноў). Звычайна схіл, накіраваны ў бок, адкуль рухаўся ледавік, пакаты, гладка адпаліраваны, з ледавіковымі драпінамі на паверхні, супрацьлеглы — больш стромкі і няроўны. Групы дробных «Барановых лбоў» наз. кучаравымі скаламі. Пашыраны ў абласцях мінулых і сучасных абледзяненняў, найб. шматлікія ў Скандынавіі, Карэліі, на Кольскім п-ве.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
вы́бавіць, ‑баўлю, ‑бавіш, ‑бавіць; зак.
Разм.
1.каго-што. Выцягнуць, дастаць што‑н., што засела, загрузла. Выбавіць воз з гразі. Выбавіць каня з дрыгвы. □ [«Газік»] глыбока засеў усімі сваімі чатырма гумавымі нагамі, і часам здавалася, што цяпер не ўсякая сіла зможа яго выбавіць.Ракітны.//перан.; каго. Вызваліць каго‑н. адкуль‑н., дапамагчы выйсці з цяжкага, небяспечнага становішча. Выбавіць з няволі. Выбавіць з бяды. □ [Патапчык:] — Мабыць, пакуль мы тут жартуем, Сымона ў склеп запраторылі. Хадзем, выбавім мы яго адтуль.Чарнышэвіч.
2.каго. Пераканаць, прымусіць каго‑н. выйсці, выехаць адкуль‑н. Выбавіць дзяцей з хаты на вуліцу.
3.што. Знайсці вольны час. [Якубовіч:] — Мой Амелька, як выбавіць дома вольную часіну, трынкае на мандаліне.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
-сюль у прыслоўях адсюль, дасюль, пасюль (ТСБМ) і пад., ст.-бел.отсюль, досюль (Альтбаўэр). Пачатковы элемент узыходзіць да ўказальнага займенніка *sь (гл. сей), другая частка да канцавой партыкулы *lě‑/*‑li; фанетычныя змены па аналогіі з адкуль, пакуль, адтуль і пад., дзе мяркуецца зыходнае ô, параўн. рус.отко́ль ’адкуль’ (Шуба, Прыслоўе, 116), параўн. беласт.сёлю, сю́лю ’гэтай дарогай, што ўяўляе’, паводле Громыка (Зб. памяці Закрэўскай, 147), Тв. скл. адз. л. старых ‑ĭ‑асноў, параўн. сель, гл. Магчымасць кантамінацыі з сюды (гл.), параўн. ESJSt, 13, 799.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жы́ўчык ’прыкметнае біццё артэрыі, торганне павека’, ’сперматазоід’. Рус.жи́вчик ’торганне павека, жылкі’, ’рэзвы, шустры чалавек’, ’сперматазоід’, укр.жи́вчик ’жылачка, што торгаецца’, ’вяртлявы чалавек’, ’сперматазоід’, польск.żywczyk памянш. ад żywiec ’насадка’, дыял. ’жывы хлопец’. Параўн. балг.живе́ц ’пульс’, серб.-харв.жи́вац ’нерв’, славен.žívec ’жывая істота; нерв’. Памянш. ад бел.жывец2 ’частка жывога цела’ > ’частка пазногця’ (адкуль ’артэрыя, біццё яе’) і жывец1 ’жывая рыбка’ < ’жывая істота’ (адкуль ’сперматазоід’) утворана з дапамогай суфікса *‑ikъ ад асновы *živьk‑ (> *živьcь па бадуэнаўскай палаталізацыі), відаць, яшчэ ў прасл. мове.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Апанта́ны, раней апентаны (Федар., 6, 558; з XVI ст., Гіст. лекс., 96). З польск.opętany ’тс’ (Мартынаў–Міхневіч, «Маладосць», 1969, 9, 149; Курс суч., 155). Развіццё значэння праз ’звязаны з д’яблам’, адкуль ’шалёны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Крыжо́ўнік ’агрэст’ (Сл. паўн.-зах.). Укр.крижовник, рус.крыжовник ’тс’. Паводле Фасмера (2, 388), калька з ням.Krisdohre («Хрыстоў цёрн») у польск.krzyzownik, адкуль усходнеславянскія назвы. Вельмі праблематычна. Параўн. Слаўскі, 3, 261–262.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыслу́га ’паслуга’ (Нас.), таксама прыслуга́ч ’той, хто прыслужваецца перад кім-небудзь’ (ТСБМ), прыслуга́цель ’тс’ (ТС). Гл. слуга, служачы. Параўн. яшчэ польск.przysługa ’паслуга’, адкуль, відаць, улічваючы рэдкасць ужывання, гэтае значэнне ў беларускай мове.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wéhen
1.
vi
1) дзьму́ць
2) развява́цца
2.vt здзіма́ць, здзьму́хваць (von D, auf A – што-н.адкуль-н., на што-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Зыґава́ць ’уцякаць ад насякомых’, зыкава́ць ’тс’ (Сл. паўн.-зах.). Ад зык2 (гл.) утвараецца зыкаць, зыкацца ’бегаць ад укусаў насякомых’, адкуль з суфіксам ‑ва‑ і зыкаваць, зыкавацца. Форма з г экспрэсіўна-ўмацаваны варыянт зыкаваць.