(ад ан... + грэч. eu добра, цалкам + ploos кратны + eidos від),
гетэраплаідыя, спадчынная змена, пры якой клеткі арганізма маюць колькасць храмасом, не кратную адзінарнаму (гаплоіднаму) набору. Адсутнасць у храмасомным наборы дыплоіда адной храмасомы наз. манасоміяй, дзвюх гамалагічных храмасом — нулісоміяй; наяўнасць дадатковай гамалагічнай храмасомы — трысоміяй. Арганізмы з анамальнай колькасцю храмасом наз. адпаведна манасомікамі, нулісомікамі, трысомікамі. Асн. механізм узнікнення анеўплаідыі — неразыходжанне і страта асобных храмасом у мітозе і меёзе. Анеўплаідыя звычайна прыводзіць да паніжэння жыццяздольнасці і нярэдка да гібелі анеўплоідаў, асабліва ў жывёл. Прыкладам анеўплаідыі ў чалавека з’яўляецца Даўна хвароба, якая выклікаецца трысаміяй па 21-й храмасоме. З дапамогай анеўплаідыі пры генет. аналізе вызначаюць лакалізацыю генаў у храмасомах.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Пры́міна ’жэрдка, якой прыціскаюць салому на страсе’ (ганц., Сл. ПЗБ), таксама пры́мі́ца, прамі́ца, прімні́ца ’паплёт (у страсе паверх саломы)’ (лун., Шатал.; ц.-палес., Нар. сл.; ТС; стол., ЛА, 4), мн. л. прі́мыцы ’пруты, якімі замацоўваецца салома на страсе’ (Шушк.), пры́мкі ’жэрдкі ў страсе’ (трак., Сл. ПЗБ); сюды ж больш далёкае ад словаўтваральнай асновы пры́йма ’тс’ (пін., Нар. сл.) з эпентэзай, якая, магчыма, з’явілася ў выніку народнаэтымалагічнага збліжэння з пры́ймаць. Утворана ад прыміна́ць/прымя́ць, гл. мяць. Інакш Лаўчутэ (Балтизмы, 126), якая звязвае назвы на ‑іц‑ з літ.prìemietis, дыял.prýmietis, мн. л. prýmiečai ’калок, які ўваткнуты каля плотавага кала; падпорка, падбойка’, што фармальна цалкам верагодна, але семантычна няпэўна. Гл. прыні́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
outright
[ˈaʊtraɪt]1.
adv.
1) зусі́м; ца́лкам; адра́зу
2) адкры́та; на по́ўны го́лас
He laughed outright — Ён засьмяя́ўся на по́ўны го́лас
3) адра́зу; на ме́сцы
2.
adj.
1) по́ўны; канчатко́вы
an outright loss — по́ўная стра́та
2) про́сты, катэгары́чны
an outright refusal — катэгары́чная адмо́ва
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
plumb
[plʌm]1.
n.
адве́с -у m., грунтва́га f.
out of plumb or off plumb — непрастаста́ўны, невэртыка́льны, касы́
2.
adj.
1) прастаста́ўны, вэртыка́льны
2) абсалю́тны, я́ўны
3.
adv.
1) вэртыка́льна
2) informalца́лкам; дакла́дна
4.
v.
1) ме́раць глыбіню́
2) прані́кнуць у глыбіню́(напр. таямні́цы)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
pełnia
pełn|ia
ж.
1. паўната;
przedstawić się (pokazać) w całej ~i — цалкам праявіць (паказаць) сябе, праявіцца ва ўсёй сваёй паўнаце;
w ~i się z tobą zgadzam — я цалкам згодны (згодная) з табой;
2. поўня;
~ia księżyca — поўня;
wyglądać jak księżyc w ~i — выглядаць як поўня;
3.перан. вышэйшы пункт; разгар;
być w ~i sił — быць у самым росквіце;
~ia sezonu — разгар сезона;
~ia lata — разгар лета
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
hook1[hʊk]n. крук, кручо́к;
a hook and eye кручо́к, аплі́к (засцежка)
♦
by hook or by crook любо́й цано́й, так ці іна́кш;
get (smb.) off the hook/let smb. off the hook вы́зваліць (каго́-н.) з бяды́;
hook, line and sinker зусі́м, ца́лкам;
take the telephone off the hook зняць тэлефо́нную тру́бку (каб ніхто не званіў)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
1. Праявіць да чаго‑н. вялікую цікавасць, цалкам аддацца якой‑н. справе, занятку. Захапіцца спортам. □ Многія аднакласнікі, у тым ліку і Грыша Верас, захапіліся зборам этыкетак.Жычка.
2. Поўнасцю паглыбіцца ў які‑н. занятак, забыўшыся аб усім астатнім. Манг зноў захапіўся працай і забыўся на голад.Маўр.Леанід так захапіўся ўрокам, што і не заўважыў, як ён закончыўся.Шахавец.
3. Залюбавацца, зачаравацца чым‑н. Зусім забыўся Голуб, дзе ён, захапіўся малюнкам ціхага поля, такога блізкага, роднага.Галавач.Я толькі з любімай магу захапіцца Успененым морам, паводкай зары.Панчанка.
4. Адчуць цягу, сімпатыю да каго‑н. Маша не магла забыцца, як .. [Славік] з першага позірку захапіўся ёй.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зашы́цца, ‑шыюся, ‑шыешся, ‑шыецца; зак.
Разм.
1. Забрацца ў куток, зацішнае, глухое месца і пад.; схавацца, затаіцца. Усё шчыльней ахутваў лясістыя горы цёплы туман — гэта радавала .. [Івана], так лягчэй было зашыцца ў лесе.Быкаў.Хлапчук зашыўся ў куток на печы і сцішыўся.Пальчэўскі.// Апусціцца, паглыбіцца ў што‑н. Зашыцца ў пясок. □ [Алёша] зашыўся з галавою ў сухі мох, як вожык, і заплюшчыў вочы.Якімовіч.Пацешны буксір, зашыўшыся па самы нос у ваду, напінаўся з усіх сваіх сіл і весела цягнуў .. баржу.Лынькоў.//перан.Цалкам аддацца якому‑н. занятку. Зашыцца ў работу.
2. Не справіцца з вялікай колькасцю работы ў пэўны тэрмін; закапацца. — Угаварваў дырэктар пасядзець у аддзеле кадраў, — смяецца Кайдалаў. — Дапамажы, кажа, аформіць працоўныя кніжкі, а то мы зашыліся.«Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сто, ста, ліч.кольк.
1. Лік і лічба 100. Сто дзеліцца на пяць.// Колькасць, якая абазначаецца лічбай 100. Сто працэнтаў. Павялічыць у сто разоў. □ Узяў мужык сто рублёў, сеў у панскую карэту і паехаў.Якімовіч.
2.Разм. Ужываецца для вырашэння вялікай колькасці ў значэнні: шмат, вельмі многа. Пытае Цімох разоў сто І марна адказу чакае.Колас.
3. У спалучэнні слоў «шмат», «некалькі» і пад. з старой склонавай формай «сот» ужываецца як назоўнік са значэннем: сотня. Грошай было шмат сот тысяч.Чорны.
•••
На ўсе сто — поўнасцю, цалкам. [Лініч:] — А ты, Змітрок, хлопец на ўсе сто. Нават з прысыпачкаю. І на працу звер. Я таксама такі, але мяне распаліць трэба.Савіцкі.
У сто кратгл. крат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)