Сікляк ‘мурашка’ (Інстр. 2), сіклі́ўкі, сікля́хі, сікуны́, сіку́чкі ‘малыя рудыя мурашкі’ (чэрв., віл., паст., круп., лудз., Сл. ПЗБ), сіку́шкі ‘мурашкі’ (Сл. рэг. лекс.), сі́каўка ‘малая рудая мурашка’: сікаўка як сікнет ядам (барыс., Сл. ПЗБ). Ад сікаць і асновы прым. сікл‑, параўн. сіклі́вы ‘які выдзяляе пякучую вадкасць’ (чэрв., Сл. ПЗБ). Тое ж рус. пск. сікля́ха ‘мурашка’, сікля́шнік ‘мурашнік’. Лаўчутэ (Балтизмы, 131) мяркуе, што разглядаемыя назвы мурашкі таго ж паходжання, што і назва рыбы сікла (гл.). Асноўны прызнак, што іх аб’ядноўвае — ‘невялікі, дробны’ — прадстаўлены лат. sîks ‘маленькі, дробны’. Аднак шырокае распаўсюджанне назваў мурашак з коранем сік‑ і наяўнасць такой матывацыі ў іх назвах далёка за межамі балтыйскага рэгіёна, параўн. ненец. javoroptsa ‘мурашка’ < jaw ‘мача’ і інш., цалкам адводзіць такую версію іх паходжання, гл. Анікін, Опыт, 277; Трубачоў, Труды, 1, 505–506.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
wrap2 [ræp] v.
1. абго́ртваць, заго́ртваць
2. захіна́ць;
wrap a scarf round one’s neck замата́ць шы́ю ша́лікам
3. ахіна́ць; ахо́пліваць;
an affair wrapped in mystery спра́ва, аго́рнутая таямні́цай;
wrapped in flames ахо́плены по́лымем
wrap up [ˌræpˈʌp] phr. v.
1. абго́ртваць, заго́ртваць, захіна́ць; заху́твацца
2. infml зака́нчваць, завярша́ць, падсумо́ўваць (справу)
3. быць ца́лкам захо́пленым (чым-н.)
♦
be wrapped up in work з галаво́ю акуну́цца ў пра́цу
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ёсць 1,
1. Форма цяпер. часу ўсіх асоб адз. і мн. ліку дзеяслова «быць». Люба адчула, што яна не адзінокая, што каля яе ёсць свае, родныя людзі. Шамякін. [Хлопцы] не захацелі, каб Аня праводзіла: самі знойдуць, карты і компас ёсць. Мележ.
2. Служыць звязкай у састаўным іменным выказніку. — Як не пазнаць! — сказаў стары. — Ты ёсць Наш стараста... З. Астапенка.
3. Ужываецца як вокліч радасці, задаволенасці з прычыны якой‑н. удачы. Ёсць! Трапіў якраз у цэль.
•••
Так і ёсць гл. так.
Што (колькі) ёсць духу гл. дух.
Як ёсць — усё, поўнасцю, цалкам. Ці добра мне, ці кепска мне, Я ўсё, як ёсць, перажыву. Астрэйка.
ёсць 2, выкл.
Адказ падначаленага камандзіру, які абазначае: зразумела, будзе выканана. — Адно аддзяленне накіруй праводзіць абоз, а тры — да мінёраў.. Сам, вядзі аддзяленне. — Ёсць! Можна ісці выконваць? М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тапі́цца 1, таплюся, топішся, топіцца; незак.
1. Свядома пазбаўляць сябе жыцця, кідаючыся ў ваду; гінуць у вадзе. «Топіцца!» — раптам прамільгнула ў свядомасці, і радыстка кінулася ў ваду. Кулакоўскі. Ужо сціхаў ажыўлены гул галасоў, як з боку эстакады нехта крыкнуў: — Чалавек топіцца! Лынькоў.
2. Пагружацца ў што‑н. мяккае, зыбкае; вязнуць, засядаць у чым‑н. Ціха, павольна праходзіць аўтобус там, дзе нядаўна і трактар тапіўся. Дубоўка. // Быць цалкам пакрытым чым‑н. вязкім, вадкім. [Стафанковіч] выбрукаваў клінкерам адну вуліцу, па якой кожны дзень праязджаў у машыне, іншыя ж вуліцы пакінуў тапіцца ў гразі. Чорны.
3. Зал. да тапіць 1 (у 1 знач.).
тапі́цца 2, топіцца; незак.
1. Награваючыся, станавіцца мяккім, вадкім.
2. Зал. да тапіць 2.
тапі́цца 3, топіцца; незак.
Разм.
1. Тое, што і паліцца 1 (у 1 знач.).
2. Зал. да тапіць 3.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
bezwzględnie
1. бязлітасна, няшчадна; сурова;
traktować kogo bezwzględnie — жорстка ставіцца да каго;
2. абсалютна; безумоўна; цалкам, зусім;
ufać komu bezwzględnie — абсалютна (безумоўна) давяраць каму;
3. безумоўна; абавязкова; пэўна;
to bezwzględnie trzeba zobaczyć — гэта абавязкова трэба пабачыць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Апе́ка (БРС, Яруш.). Рус. опека, укр. опіка, польск. opieka, чэш. opěka, устар. pěče, славац. opeka (< рус., SSJ), балг. опека, ст.-бел. опека (XVI ст., Гіст. лекс., 94), ст.-рус. опекание (1389) ’апека’. Ст.-польск. opiek ’тс’ з XVI ст. У старарускай мове шырока ўжываўся дзеяслоў печи ся ’клапаціцца’, таму ўтварэнне опека як бессуфіксальнага аддзеяслоўнага назоўніка ад опекати ся было цалкам магчымым і няма неабходнасці абавязкова лічыць бел. апека запазычаным з польскай, як Гіст. лекс., 94, не зважаючы на адсутнасць у беларускай мове адпаведнага значэння дзеяслова; гэта можа быць і захаваннем старарускага слова. Супраць — адсутнасць фіксацыі формы опека ў старарускай, але і ў польскай opiek, а не opieka. Апяку́н (Гіст. мовы, 2, 24) па націску, магчыма, з рускай, а не з польскай, калі гэта таксама не старарускае слова ад дзеяслова апякаць з суф. ‑ун. Апяка́ны (Жд.) ’дагледжаны’ з польск. opiekany ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кно́раз ’самец свінні, кныр’ (ТСБМ, Нас., ТС, Сл. паўн.-зах., Жд. 2, Бяльк., Сержп. Грам., Мядзв., ДАБМ, Грыг., Гарэц., Янк. II). Укр. кнороз, рус. кнороз ’тс’, польск. kiernoz, славац. kornáz, в.-луж. kundroz, н.-луж. kjandrozʼ ’тс’. Формы заходнеславянскія фанетычна адрозніваюцца ад усходнеславянскіх (лужыцкія не адпавядаюць цалкам іншым заходнеславянскім). З адменным пачаткам паўднёваславянскія назвы кнораза: балг. нерез, серб.-харв. не̏раст ’тс’ (гл. Слаўскі, 2, 155 і ў апошні час Аткупшчыкоў, Из истории, 121). Нягледзячы на фанетычныя цяжкасці, усё ж такі ўдаецца аднавіць праславянскае складанае слова *kъrnorzь. У паўднёваславянскіх паралелях балг. нерез, серб.-харв. не̏раст маюць у якасці паралелі рус. нерезь ’непакладаны самец свінні’ (да не + рэзаць). Прасл. kъrnorzь ад kъrnъ ’абрэзаны’ і orzъ ’ядро’. Такую рэканструкцыю пацвярджаюць формы кныр, кнур, якія з’яўляюцца скарочанымі адносна формы кнораз. Гл. кныр. Параўн. у апошні час Шаўр ZfSl, 24, 115–119.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
occupy [ˈɒkjupaɪ] v.
1. займа́ць, запаўня́ць (месца, прастору, час);
occupy a flat/seat/post займа́ць кватэ́ру/ме́сца/пост;
University occupies all my time. Універсітэт аднімае ў мяне ўвесь час.
2. займа́цца (чым-н.); удзяля́ць час (чаму-н.);
occupy oneself (in doing smth./with smth.) займа́цца (чым-н.);
The work occupies his whole attention. Гэтая праца захапляе яго цалкам.
3. акупава́ць, акупі́раваць;
occupy a city акупава́ць, захо́пліваць го́рад
4. займа́ць (пасаду, пост)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
bit1 [bɪt] n.
1. a bit крыху́, чуць-чуць, невялі́кая ко́лькасць;
Your advice will help a bit. Твая парада крыху дапаможа;
Wait a bit. Пачакайце хвілінку/крыху.
2. кава́лачак;
every bit усё, ца́лкам; зусі́м
3. AmE, infml 121/2 цэ́нта
♦
bit by bit паступо́ва, пакрысе́;
do one’s bit зрабі́ць унёсак, уне́сці свой укла́д;
not a bit ані́, ніко́лькі;
go/fall to bits разбі́цца на дро́бныя ча́сткі
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
здо́лець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее і здале́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. з інф. Быць у стане зрабіць, выканаць што‑н. [Таня] ведала; каб яна здолела расказаць усё шчыра бацьку, ёй адразу было б лягчэй, яна адразу адчула б сябе дома. Шамякін. Вее крыл узмах На прасторы сінім, Мы пракласці шлях Здолеем, асілім. Пушча.
2. з інф. Атрымаць магчымасць зрабіць што‑н. пры пэўных абставінах. Цяпер, стоячы над калонамі людзей, чалавек здолеў сказаць моцныя словы пра задачы і патрэбы ўсіх тых, што сабраліся тут. Чорны. — У нас сёння на які сеанс білеты? На дзесяць трыццаць? Ну дык вось, я не здолею пайсці. Васілёнак.
3. каго-што. Адолець, асіліць, змагчы. Мілая моладзь, слаўная моладзь Нашай бязмежнай краіны! Горы і мора можаш ты здолець, Сэрцам расплавіць ільдзіны. Купала. // перан. Цалкам завалодаць (пра фізічны стан). У палатцы пад ялінай Сон здалеў, схіліў Марата, Задрамаў, заснуў хлапчына. Шушкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)