АНТЫКЛІНО́РЫЙ

(ад антыкліналь + грэч. oros гара),

буйны комплекс складкавых структур зямной кары, які ўзнік у геасінкліналях. Характэрны агульны ўздым і заляганне найб. стараж. парод у цэнтр. частцы, форма выцягнутага скляпення. Восевыя плоскасці складак антыклінорыю часта размешчаны веерападобна і нахілены ад цэнтра да перыферыі. Мае сотні кіламетраў у даўжыню і дзесяткі ў шырыню (В.Каўказ, Уралтау і інш.).

М.А.Нагорны.

т. 1, с. 397

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЎТАХТО́Н (ад грэч. autochthōn мясцовы, карэнны) у геалогіі, участак зямной кары, які не зведаў значных гарыз. перамяшчэнняў і залягае пад насунутым на яго тэктанічным покрывам (алахтонам). Подсцільныя пароды звычайна рэзка адрозніваюцца ад покрыўных, зона размежавання іх запоўнена міланітамі. Можа мець складкавыя ці разрыўныя парушэнні незалежна ад покрыва або сумесна з ім. Пашыраны ў складкавых абласцях.

М.А.Нагорны.

т. 2, с. 122

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АЗБАЛА́Н

(ад грэч. asbolos куродым, сажа),

мінерал, водны вокісел марганцу, кобальту і нікелю пераменнага саставу; кобальтавы вад, (Co, Ni)O·MnO2·nH2O. Прымесі ванадыю, цынку. Пераважна аморфны. Утварае сажыстыя зямлістыя масы, нацечныя агрэгаты. Колер чорны з сіняватым адлівам. Цв. 4—5. Шчыльн. 3,4 г/см³. Трапляецца ў невял. намнажэннях у кары выветрывання нікеляносных серпенцінаў. Патэнцыяльная кобальтавая руда.

Азбалан.

т. 1, с. 152

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЛЫ́БАВЫЯ ГО́РЫ,

скідавыя горы, падняцці зямной кары, абмежаваныя тэктанічнымі разломамі. Узнікаюць звычайна ў складкавых зонах, якія мелі раней горны рэльеф, але з цягам часу страцілі пластычнасць і былі выраўнаваны дэнудацыяй. Пры наступных узыходных рухах падымаюцца ў выглядзе горстаў, разбітых скідамі на асобныя глыбы (адроджаныя горы). Для глыбавых гор характэрны масіўныя абрысы, стромкія схілы і параўнальна слабая расчлянёнасць.

т. 5, с. 306

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

КУПА́ЛАЎ Пётр Сцяпанавіч

(13.10.1888, Віцебская вобл. — 17.3.1964),

вучоны ў галіне фізіялогіі. Акад. АМН СССР (1946). Скончыў Ваенна-мед. акадэмію (1915). Вучань І.П.Паўлава. З 1925 у Ін-це эксперым. медыцыны АМН СССР, у 1931—52 у Ленінградскім мед. ін-це. Навук. працы па фізіялогіі і паталогіі вышэйшай нерв. дзейнасці, функцыян. коркавай мазаіцы, сістэмнай дзейнасці кары вял. паўшар’яў.

т. 9, с. 29

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

аспіцы́лія

(н.-лац. aspicilia)

накіпны сумчаты лішайнік сям. аспіцыліевых, які расце на скалістых камяністых пародах, гранітных валунах, кары дрэў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

астэрэагно́з

(ад а- + гр. stereos = аб’ёмны + gnosis = пазнаванне)

непазнаванне знаёмых прадметаў навобмацак пры паражэнні кары цемянной часткі галаўнога мозга.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

баталі́т

(ад гр. bathos = глыбіня + -літ)

буйны масіў гранатоідных горных парод, які ўтварыўся ў зямной кары на вялікай глыбіні.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

буэ́лія

(н.-лац. buellia)

накіпны сумчаты лішайнік сям. фісцыевых, які расце на кары дрэў, апрацаванай драўніне, раслінных рэштках, глебе.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

вара́рыя

(н.-лац. vararia)

губавы базідыяльны грыб сям. лахнакладыевых, які расце на драўніне і кары хвойных, зрэдку лісцевых парод.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)