заво́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Які адбываецца пры адсутнасці таго, хто мае дачыненне да справы. Завочнае знаёмства. Завочны суд.

2. Звязаны з навучаннем без пастаяннага наведвання лекцый. Завочнае аддзяленне інстытута. Завочнае навучанне.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

датла́, прысл.

Поўнасцю, зусім, без астатку. Хата згарэла датла. □ Свабодна весць у Крэмль маскоўскі Ідзе з сяла і да сяла, Як б’ецца з ворагам Паўлоўскі, Як нішчыць зграю іх датла. Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

душагрэ́йка, ‑і, ДМ ‑грэйцы; Р мн. ‑грэек; ж.

Разм. Цёплая жакетка (звычайна на ваце, футры) без рукавоў. Арганізатары паездкі прадбачылі і гэта. Каму холадна — далі на час паездкі душагрэйкі. Галавач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адпі́ць, адап’ю, адап’еш, адап’е; адап’ём, адап’яце; заг. адпі; зак., чаго, што і без дап.

1. Выпіць трошкі, частку чаго‑н. Жанчына села, крыху адпіла з чаркі. Шамякін.

2. Перастаць, скончыць піць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зашко́дзіць, ‑дзіць; зак., каму-чаму і без дап.

Прынесці шкоду, дрэнна адбіцца (на чыім‑н. здароўі, ходзе справы і пад.). — Не размаўляй, так многа, табе зашкодзіць, — перапыніў жонку Максім Сцяпанавіч. Карпаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скалма́чаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад скалмаціць.

2. у знач. прым. Раскудлачаны, непрычэсаны (пра валасы, шэрсць і пад.). Сымон быў без шапкі, з скалмачанымі валасамі, у парванай вопратцы. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тапту́н, ‑а, м.

Разм. Той, хто топчацца без справы, марудна выконвае што‑н. [Загадчык гарадка:] — Машына гэтая далікатная, яна не любіць, калі дакранаецца да яе які-небудзь таптун, а не сапраўдны вадзіцель. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

фо́ртэль, ‑ю, м.

Разм. Выхадка, выбрык. Нямала непрыемнасцей [у сына] і ў школе: То сябрука штурхне, То спозніцца ў клас, То двойка запаўзе ў дзённік іншы раз, — Не абыходзіцца без фортэляў ніколі. Корбан.

[Польск. fortel.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

экстэнсі́ўны, ‑ая, ‑ае.

Які накіраваны ўшырыню, звязаны толькі з колькасным павелічэннем без паляпшэння якасці; проціл. інтэнсіўны. Экстэнсіўныя метады развіцця прамысловасць. □ Экстэнсіўнае развіццё сельскай гаспадаркі менш выгаднае, менш эфектыўнае, чым інтэнсіўнае. «Полымя».

[Ад лац. extensivus — расшыральны, працяглы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

А́пка ’пятля для кручка’ (Жд.). З польск. haftka ’кручок з пяцелькаю’ праз этапы гафтка (гл.) > (г)аптка. Параўн. гафтачка, гаптачка, гапачка. Польскае слова сустракаецца і без пачатковага h ужо ў старапольскай мове. Супрун, Веснік БДУ, 1971, 3, 73.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)