во́стрыв разн. знач.о́стрый; (на вкус — ещё) пря́ный; (о боли — ещё) сверля́щий; (о речи — ещё) хлёсткий;
в. нож — о́стрый нож;
в. зрок — о́строе зре́ние;
в. пах — о́стрый за́пах;
в. боль — о́страя (сверля́щая) боль;
~рыя сло́вы — о́стрые (хлёсткие) слова́;
в. ву́гал — геом.о́стрый у́гол;
◊ в. на язы́к — о́стрый на язы́к; за сло́вом в карма́н не ле́зет;
~рая размо́ва — кру́пный (о́стрый) разгово́р;
~рае во́ка — о́стрый глаз;
згла́дзіць ~рыя вуглы́ — сгла́дить о́стрые углы́;
~рае пяро́ — о́строе перо́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бі́ла, ‑а, н.
1. Унутраная ўдарная частка звана; язык.
2. Падвешаны кавалак жалезнай палосы, рэйкі, удараючы па якой падаюць сігнал. Балаканне [хлопцаў] перапыніў звон, што разлягаўся па полі з панскага двара. — Дзядзька Мікола ў біла б’е. Час на абед, — ажывіўся Сяргей.Машара.
3. Верхняя скразная жардзіна ў возе, у поручнях лесвіцы, у мосце, верхняя планка ў поручнях ложка. Намыліць кашулю не было чым, і .. [Люба] доўга церла яе рукамі. Развесіла сушыць на біле ложка.Чорны.Самая меншая, Лідачка, падымаецца на дыбачкі, каб цераз біла калыскі ўбачыць Васілька.Пальчэўскі.
4. Назва ўдарных частак прылад і машын. Біла маслабойкі. Біла трапальнай машыны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
траскатня́, ‑і, ж.
1. Працяжны трэск, шум, стук чаго‑н. Затым пачулася траскатня матацыкла.Брыль.Усю ноч не змаўкае ў прыбярэжных зарасніках траскатня чарацянак.Самусенка.
2.перан. Бясконцая балбатня, размовы. Я ўжо ведаў — звалі яе Раісай Пятроўнай, а дасціпныя жыхары дома, за яе лёгкі язык і траскатню, далі мянушку — Райка-балалайка.Ракітны.// Пустаслоўе. [Сітнік:] — Я не прыхільнік вершаў, бо часам у іх многа фальшу і траскатні, але адзін з іх неяк сам мне ў душу ўлез.Ермаловіч.Век жыві спакойна ды разумна. Не, не так. На сэрцы — неспакой: Пішам пра сучаснікаў мы сумна — Траскатня ці жвачка са слязой.Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трыбу́на, ‑ы, ж.
1. Узвышэнне для выступлення прамоўцы. Апошняе слова сказаў сам Лапко. Яму прыйшлося выйсці з свайго кутка на трыбуну.Колас.Глеб Іванавіч узышоў на драўляную трыбуну, прыкрытую чырвоным паркалем, узняў зялёны вучнёўскі сшытак, і тлум угаманіўся.Дуброўскі.//перан. Месца, сфера, дзе праходзіць грамадская дзейнасць каго‑н. Тэатр — трыбуна эпохі.«ЛіМ».[Давідзюк:] — Газета — гэта трыбуна, з якой трэба гаварыць палітычна выразна, класава накіравана, а не балбатаць тое, што трапляецца на язык.Сабаленка.
2. Збудаванне з паступовым узвышэннем радоў, лавак для публікі (на стадыёнах, на плошчах і пад.). У гэты дзень трыбуны зімовага стадыёна былі перапоўненыя.«Звязда».
[Фр. tribune.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
hüten
1.
vt
1) ахо́ўваць, засцерага́ць; абараня́ць, барані́ць
Kínder ~ — дагляда́ць дзяце́й
das Bett ~ — хварэ́ць, ляжа́ць у пасце́лі
die Zúnge ~ — трыма́ць язы́к за зуба́мі
2) па́свіць
2.
(sich)
(vorD) сцерагчы́ся (чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
вы́вучыцьсов.
1. вы́учить, обучи́ть;
в. рамяству́ — вы́учить (обучи́ть) ремеслу́;
2. (усвоить) вы́учить; изучи́ть; разучи́ть;
в. заме́жную мо́ву — вы́учить (изучи́ть) иностра́нный язы́к;
в. пе́сню — разучи́ть пе́сню;
3. (исследовать) изучи́ть;
в. старажы́тны ру́капіс — изучи́ть дре́внюю ру́копись
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), што. Пакрыць суцэльнай масай чаго-н., абвалачы.
Хмары аблажылі неба.
Язык аблажыла (безас.: пра налёт на языку пры захворванні).
4.каго-што. Акружыць (звера на паляванні, які-н. умацаваны пункт войскам).
А. мядзведзя.
А. крэпасць.
5.каго-што. Абавязаць да выплаты чаго-н.
А. падаткамі.
6.што. Адвярнуць, апусціць.
А. каўнер.
7.што. Абшыць чым-н.
А. аксамітам.
8.каго-што. Паваліць, абваліць; забіць (разм.).
А. дрэва.
А. кабана.
9.каго-што, чым і без дап. Груба аблаяць (разм.).
А. моцным словам.
|| звар.аблажы́цца, -лажу́ся, -ло́жышся, -ло́жыцца (да 1 знач.).
|| наз.абкла́дка, -і,
ДМ -дцы, ж. (да 1 і 2 знач.) іаблажэ́нне, -я, н. (да 4 і 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
pysk
м.
1. пыса, морда;
2. лыч;
3. пашча, зяпа;
stul pysk! — заткні зяпу!; змоўкні!;
jest mocny w ~u — спрытны на язык; языкаты;
daj ~a — давай пацалуемся; дай бусю
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Ляпе́нда1, ліпінда́, лепе́нда́ ’нястрыманы на язык, балбатун’, лепянда́ць, лепе́ньдзіць, ліпяньдзі́ць ’гаварыць шмат, не да месца, надакучліва’ (міёр., З нар. сл.; ТС), шчуч., воран.ляпяндзя́ ’пляткарка’ (Сцяшк. Сл.). Да лімінда́, ляме́ндзіць (гл.). Мена ‑м‑ у ‑п‑ адбылася пад уплывам лапатаць, лапанда. (Яна характэрная і для гаворак літ. мовы; параўн. літ.lamañtas = lapañtas; LKŽ, 7, 140.) Аб суфіксе ‑е́нда (‑інда́, ‑яндзя́), балтыйскім паводле паходжання, гл. Слаўскі (SP, 1, 63); інакш Сцяцко (Афікс. наз., 43, 98–99).
Ляпе́нда2, лепянда́, лепенда́ ’вадкая гразь’ (ТС). Да ля́па3. Аб суфіксе ‑е́нда гл. папярэдняе слова.
*Ляпе́нда3, лепенда́ ’прымітыўная пабудова’ (ТС). Да ляпі́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рахма́ны ’спакойны, нязлосны (пра звяроў, жывёл)’, ’памяркоўны, згаворлівы, дабрадушны, лагодны, ласкавы (пра чалавека)’ (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., Растарг., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС), ’ціхі, сумленны’ (Ян.), рохма́ны ’вялы, хваравіты’ (Мат. Гом.), ст.-бел.рахманый, рохманый ’тс’. Параўн. укр.рахма́нний ’смірны, ціхі’, рус.рахманный ’ціхі, смірны; дзівакаваты; лянівы; вясёлы’, польск.rochmanny ’пра ручнога звера ў параўнанні з дзікім’ (з усходнеславянскіх моў, Брукнер, 459). Хутчэй за ўсё з гебр.rah̥ămānî ’спачувальны, літасцівы’ (Пятровіч, PC, 2005, 103), ці тат. праз тур.rachman ’лагодны’ < араб.rahmān ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 196). Пра іншыя шляхі і крыніцу запазычання гл. Фасмер, 3, 450; Жураўлёў, Язык и миф, 451–452.