Будзі́ць (БРС, Касп., Бяльк.). Рус. буди́ть, укр. буди́ти, польск. budzić, чэш. buditi, ст.-слав. боудити, балг. бу́дя, серб.-харв. бу́дити і г. д. Прасл. *buditi *budi̯ǫ — каузатыўная форма да *bъděti. І.‑е. *bheu̯dh‑ ’назіраць, сачыць, заўважаць, не спаць і г. д.’ дае наступныя аблаутныя ўтварэнні: 1) *bheu̯dh‑; адсюль слав. *blʼud‑ (< *bi̯ud‑): *blʼusti *blʼudǫ — бел. блюсць (Нас., Бяльк.), блюдкі, блюдо́к ’ашчадны’ (Нас.), рус. блюсти́, ст.-слав. блюсти блюдѫ, ст.-серб.-харв. бљусти, параўн. ст.-інд. bṓdhati ’прачынаецца, заўважае’, грэч. πεύθομαι ’пазнаю, не сплю’; 2) *bhou̯dh‑; адсюль слав. *buditi *budi̯ǫ; 3) *bhudh‑; адсюль слав. *bъdeti *bъdi̯ǫ — рус. бдеть, чэш. bdíti, ст.-слав. бъдѣти, балг. бдя і слав. *bъdrъ ’бадзёры, жвавы’ (бел. бадзёры, бо́дзер, рус. бо́дрый, укр. бо́дрий, ст.-слав. бъдръ і г. д.). Фасмер, 1, 178, 184, 230; Бернекер, 64, 96, 105; Траўтман, 32.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

укла́дывать несов.

1. (класть) кла́сці;

укла́дывать больно́го в посте́ль кла́сці хво́рага ў пасце́ль;

2. (класть спать) кла́сці, уклада́ць, укла́дваць (спаць);

мать укла́дывала дете́й спать ма́ці кла́ла (уклада́ла, укла́двала) дзяце́й спаць;

3. (располагать в определённом порядке) уклада́ць, укла́дваць; (складывать) склада́ць, скла́дваць;

укла́дывать ре́льсы уклада́ць (укла́дваць) рэ́йкі;

укла́дывать до́ски штабеля́ми склада́ць (скла́дваць) до́шкі штабяля́мі;

укла́дывать ве́щи в чемода́н склада́ць (скла́дваць) рэ́чы ў чамада́н;

4. (умещать) укла́дваць;

укла́дывать статью́ в один лист укла́дваць арты́кул у адзі́н а́ркуш;

5. (обкладывать) абклада́ць, абкла́дваць; (выкладывать) выклада́ць, выкла́дваць; (вымащивать — ещё) вымо́шчваць;

укла́дывать бордю́ры клумб ка́мешками абклада́ць (абкла́дваць) бардзю́ры клу́мбаў каме́ньчыкамі;

укла́дывать двор ка́мнем выклада́ць (выкла́дваць, вымо́шчваць) двор каме́ннем;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

durchschlafen

I dúrchschlafen

* vi (пра)спа́ць (без перапынку пэўны час)

er schlief die gánze Nacht durch — ён праспа́ў усю́ ноч

II durchschláfen

* vt праспа́ць (які-н.час)

der Bär durchschläft den Wínter — мядзве́дзь право́дзіць зіму́ ў спя́чцы

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

завалі́цца разм

1. (упасці за што-н) hínter etw. (A) fállen* vi (s);

кні́га завалі́лася за ша́фу das Buch ist hínter den Schrank gefállen;

2. (абваліцца) éinstürzen vi (s), éinfallen* vi (s);

3.: разм

завалі́цца спаць sich schláfen légen; sich aufs Ohr légen;

◊ я́блыкаў там – хоць завалі́ся Äpfel gibt es dort in Méngen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

tumble​2 [ˈtʌmbl] v.

1. па́даць, валі́цца;

tumble off a bicycle звалі́цца з веласіпе́да

2. пераку́льваць; пераку́львацца

3. кі́дацца;

tumble into bed зава́львацца спаць

4. ствара́ць беспара́дак, балага́н

♦

tumble to smb./smth. BrE, infml разга́дваць каго́-н./што-н.;

Do you tumble to it? Ты разумееш?

tumble down [ˌtʌmblˈdaʊn] phr. v.

1. зва́львацца, па́даць

2. разва́львацца, ператвара́цца ў руі́ны;

The walls came tumbling down. Сцены рассыпаліся ўшчэнт.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

night

[naɪt]

1.

n.

1) ноч f.

Good night! — Дабра́нач!

by (at) night — уначы́; по́начы

last night — учо́ра ўве́чары

to have a good (bad) night — до́бра (бла́га) спаць уначы́

2) це́мра f.; це́мень, це́мрадзь f.

to go forth into the night — зьні́кнуць у це́мры но́чы

3) змрок -у m.

2.

adj.

начны́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

ле́гчы, ля́гу, ля́жаш, ля́жа; ля́жам, ля́жаце, ля́гуць; лёг, лягла́ і ле́гла, лягло́ і ле́гла; ляж; зак.

1. Прыняць ляжачае становішча.

Л. на спіну.

2. Размясціцца спаць, адпачываць.

Л. на сене.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Апусціцца на якую-н. паверхню, пакрыць сабою што-н.

Снег лёг белай коўдрай.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан., на каго-што. Распаўсюдзіцца на каго-н., што-н., стаць чыім-н. абавязкам.

Адказнасць ляжа на прысутных.

На яго плечы лягла гаспадарка.

5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пралегчы, распасцерціся, працягнуцца.

Рэйкі ляглі доўгімі лініямі.

6. Пра самалёты, судны: прыняць якое-н. становішча, узяць які-н. напрамак.

Л. на зваротны курс.

○

Легчы ў (на) дрэйф — расставіць парусы так, каб судна заставалася прыблізна на адным месцы.

◊

Легчы касцьмі — загінуць у баі, памерці.

|| незак. лажы́цца, лажу́ся, лажы́шся, лажы́цца; лажы́мся, лажыце́ся, лажа́цца (да 1, 2, 4 і 6 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ле́гчы

1. sich légen, sich hínlegen;

2. (легчы спаць) sich schláfen légen, zu [ins] Bett géhen*, schláfen géhen*;

3. перан (апусціцца) sich légen, sich sénken, fállen* vi (s);

тума́н лёг на по́ле der Nébel sénkte sich auf das Feld;

ле́гчы ў дрэйф марск béidrehen vi;

ле́гчы ў асно́ву zu Grúnde gelégt wérden (чаго-н D)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

wybić się

wybi|ć się

зак.

1. выбіцца;

~ć się ze snu — выбіцца са сну; перахацець спаць;

2. вылучыцца; выбіцца;

~ł się na polu nauk ścisłych — ён выбіўся на ніве дакладных навук

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

улажы́ць, улажу, уложыш, уложыць; зак., каго-што.

1. Палажыць, змясціць унутр чаго‑н.; укласці. Улажыць кнігу ў партфель. □ Напісаўшы пісьмо, Ганка ўлажыла яго ў канверт і, падумаўшы крыху, падпісала: «Леніну, Ільічу». Бяганская. [Дзядзька] згарнуў паперку яшчэ на чатыры часткі, улажыў яе ў кашалёк. Брыль. // Зрасходаваць на пабудову, пакрыццё і пад. Дарогі будаваць трэба, сапраўды яны ў нас дрэнныя.. Што толькі бедныя шафёры не робяць. Хутка ўвесь лясок, што раскінуўся каля раённага цэнтра, уложаць у дарогу. Сергіевіч.

2. перан. Патраціць, расходаваць на што‑н. Казалі, што Ева расчала рубіць вясной вялікі дом, восем на дзесяць, каб улажыць усе тыя лішнія грошы, якія яна атрымала сёлета за лён. Ермаловіч. // Аддаць, прысвяціць каму‑, чаму‑н. Колькі любві мы і працы Улажылі ў суровую глебу! Танк.

3. Надаць каму‑н. ляжачае становішча, памагчы легчы. Дзеда ўлажылі ў пасцель, паставілі на тумбачку бутэлечкі з лекамі, шклянку з вадой. Хомчанка. Выправіўшы з пакоя Пракопа, [Арына] раздзела Лёдзю, улажыла ў ложак, мокрым ручніком выцерла ёй рукі, твар, шыю. Карпаў. // Прымусіць легчы спаць. Толькі позняя ноч улажыла ўсіх спаць. Чарот. // Прымусіць хворага знаходзіцца ў пасцелі. Бабка.. Кажа: «Грып, няйначай, нейкі конскі, Аж паўвёскі ў ложкі ўлажыў». Чэрня.

4. Разм. Забіць. Раптам зводдаля, адтуль, куды напрасцяк імчаўся бяляк, пачуўся стрэл, і Мікола ўбачыў, як далёка нехта з яго сяброў усё-такі ўлажыў небараку... Краўчанка. [Дзяжа:] Цішэй! Стрымайце выбух гневу, Пасмейце пікнуць — улажу. Колас.

5. Зрабіць укладку (пра валасы).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)